«Ριτσώνα, από προσφυγικό κέντρο μόνιμη κατοικία»

«Από προσφυγικό κέντρο, μόνιμη κατοικία» είναι ο τίτλους μακροσκελούς ρεπορτάζ στην εφημερίδα ΤΑΖ του Βερολίνου, το οποίο υπογράφει η Ροδοθέα Σεραλίδου και το οποίο αναφέρεται στο προσφυγικό κέντρο στη βιομηχανική περιοχή της Ριτσώνας Εύβοιας, μια ώρα από την Αθήνα. «Στο προσφυγικό κέντρο της Ριτσώνας διαμένουν σχεδόν 3000 πρόσφυγες και μετανάστες, κυρίως οικογένειες από τη Συρία και το Αφγανιστάν, που έχουν μεταφερθεί εδώ από τα υπερπλήρη προσφυγικά κέντρα πέντε ελληνικών νησιών, της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, της Κω και της Λέρου. Οι συνθήκες που επικρατούν στην Ριτσώνα δεν μπορούν να συγκριθούν με τις καταστροφικές συνθήκες στη Μόρια της Λέσβου ή το Βαθύ της Σάμου. Σε αντίθεση με εκείνα τα προσφυγικά κέντρα, όπου χιλιάδες άνθρωποι ζουν σε αυτοσχέδιες σκηνές ή πρέπει να περιμένουν επί ώρες στην ουρά για ένα γεύμα, εδώ οι οικογένειες μένουν σε σπίτια ή διαμερίσματα σε κοντέινερ και μαγειρεύουν μόνοι τους το φαγητό τους».

Ωστόσο, όπως παρατηρεί το ρεπορτάζ, αν και εν πρώτοις οι εικόνες στη Ριτσώνα φαίνονται σχεδόν «ειδυλλιακές», με οικογένειες να κάθονται κάτω από πεύκα και παιδάκια να τρέχουν χαρούμενα, και εδώ οι πρόσφυγες παλεύουν με σοβαρά προβλήματα. Η 17χρονη Παρβάνα Αμίρι από το Αφγανιστάν για παράδειγμα αναφέρει ότι διέμεινε με την οικογένειά της στη Μόρια σε καλοκαιρινή σκηνή: «Εκεί περάσαμε τρεις μήνες. Βγάλαμε τον χειμώνα, ήταν πολύ δύσκολα». Εδώ και επτά μήνες ζουν σε κοντέινερ στη Ριτσώνα. Η Αμίρι περιγράφει όμως και τη νέα κατάσταση ως δύσκολη: «Αισθάνομαι σαν φυλακισμένη. Βρισκόμαστε στη μέση του πουθενά. Δεν υπάρχουν λεωφορεία ή άλλες δυνατότητες μετακίνησης ώστε να βγούμε από το καμπ».

Πιο δύσκολη η κατάσταση λόγω πανδημίας

Στις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νεοαφιχθέντες στην Ελλάδα, έχει προστεθεί και ο κορωνοϊός, παρατηρεί σε άλλο σημείο το ρεπορτάζ. Ειδικά από τη στιγμή που στις αρχές Απριλίου μια γυναίκα που διέμενε στο προσφυγικό κέντρο Ριτσώντας βγήκε θετική σε τεστ κορωνοϊού. Συνολικά καταγράφηκαν 33 κρούσματα. Η Παρβάνα Αμίρι, που ταυτόχρονα είναι ακτιβίστρια, αναφέρει ότι μολονότι εδώ και μήνες δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένα κρούσματα στο προσφυγικό κέντρο, οι διαμένοντες αντιμετωπίζουν τον κοινωνικό στιγματισμό: «Άσχετα από το αν πηγαίνουμε στην αστυνομία ή την υπηρεσία ασύλου, μας συμπεριφέρονται σα να έχουμε προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Μας φοβούνται. Όπως μας λένε γιατροί, στο νοσοκομείο μόνο σε κατάσταση εξαιρετικής ανάγκης περιθάλπουν ασθενείς από τη Ριτσώνα».

Το ρεπορτάζ στη συνέχεια υπενθυμίζει τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν εν καιρώ πανδημίας και στα προσφυγικά κέντρα των νησιών, όπου βρίσκονται προς το παρόν συνολικά περίπου 30.000 πρόσφυγες. «Σκεφτείτε πόσο άγχος προκάλεσε σε όλους μας την περίοδο του lockdown το ότι έπρεπε να κλειστούμε στα σπίτια μας και φανταστείτε πώς ήταν γι' αυτούς τους ανθρώπους, που έχουν ζήσει τόσο τραυματικές εμπειρίες και τώρα πρέπει να μείνουν στη Μόρια», αναφέρει η Χριστίνα Ψαρρά, εκπρόσωπος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συμπληρώνοντας: «Πλέον όλοι μπορούμε να κινηθούμε ελεύθερα (...) Μόνο για τους πρόσφυγες ισχύει ακόμη απαγόρευση κυκλοφορίας».

Από την πλευρά της η Στέλλα Νάνου, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, υπενθυμίζει ότι τα «προσφυγικά κέντρα κρίθηκαν απαραίτητα για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως στην Ελλάδα το 2015 και 2016 (…) Αλλά τώρα είμαστε στο 2020. Έρχονται στην Ελλάδα πολύ λιγότεροι πρόσφυγες. Πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική της στέγασης προσφύγων και μεταναστών σε προσφυγικά κέντρα».

Αυτόνομη στέγαση ή συνέχιση των προσφυγικών δομών φιλοξενίας;

Το ρεπορτάζ αναφέρεται επίσης λεπτομερώς στα προγράμματα στέγασης προσφύγων ΕΣΤΙΑ (για αιτούντες άσυλο) και ΗΛΙΟΣ (για αναγνωρισμένους πρόσφυγες), που στόχο έχουν να στηρίξουν την αυτόνομη διαβίωση και ένταξή τους. Στην πράξη η υλοποίησή τους δεν είναι απλή υπόθεση, ενώ το ρεπορτάζ αφήνει αιχμές για τη βούληση του ελληνικού υπουργείου Μετανάστευσης ως προς τη διατήρηση των υπαρχόντων προσφυγικών κέντρων. Αναφορικά με το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ το ρεπορτάζ παρατηρεί: «Αν και το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης έχει παραλάβει το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η ένταξη ατόμων που βρίσκονται ήδη στη διαδικασία ασύλου δεν αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τον έλληνα αρμόδιο υπουργό Νότη Μηταράκη». Όπως σημειώνει το ρεπορτάζ, το ελληνικό υπουργείο φαίνεται να ρίχνει το βάρος στην επίσπευση των διαδικασιών ασύλου και παράλληλα στην εφαρμογή μιας πιο αυστηρής προστασίας των συνόρων.

Όσο για το πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ: «Και το πρόγραμμα αυτό έχει περιορισμένη ευχέρεια και αποκλείει πολλούς πρόσφυγες. Εκτός αυτού τα γραφειοκρατικά εμπόδια δυσκολεύουν πολλούς πρόσφυγες να λάβουν την κοινωνική βοήθεια που δικαιούνται». Για να τακτοποιήσουν τις γραφειοκρατικές τους υποθέσεις όσοι πρόσφυγες ζουν σε προσφυγικές δομές φιλοξενίας έχουν 30 μέρες διορία. Αυτό ισχύει και για την Ριτσώνα. Όπως αναφέρει η Αμίρι: «Πρόκειται για 22 οικογένειες. Δεν ξέρουν πού θα πάνε. Έχουμε διαμαρτυρηθεί και έχουμε απαιτήσει να μπορέσουν να διαμείνουν εκεί, μέχρι να βρουν κάποιο διαμέρισμα, αλλιώς θα καταλήξουν στους δρόμους.». Κλείνοντας, το ρεπορτάζ παρατηρεί ότι για την ώρα οι διαμαρτυρίες των προσφύγων στη Ριτσώνα φαίνεται να έχουν βρει κάποια ανταπόκριση και για την ώρα συνεχίζουν να διαμένουν εκεί.

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη