Σε κίνδυνο η ελευθεροτυπία στην Ευρώπη

Τέσσερις θέσεις έχει υποχωρήσει φέτος η Σλοβενία στη διεθνή κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου, που δημοσιεύουν κάθε χρόνο οι "Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα". Η σχετική έκθεση για τη Σλοβενία επισημαίνει ότι "γνωστοί πολιτικοί συνεχίζουν τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους με δικαστικές προσφυγές που αποβλέπουν στον εκφοβισμό τους", ενώ "αυτή η τάση έχει ενισχυθεί από τον Μάρτιο του 2020, όταν ανήλθε στην εξουσία ο Γιάνεζ Γιάνσα, επικεφαλής του ακραίου δεξιού κόμματος SDS". Το καλοκαίρι η Σλοβενία αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ για το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και πολλοί φοβούνται ότι δεν πρόκειται να αποφύγει τις παρεκτροπές. Ήδη ο Γιάνσα έχει επιτεθεί φραστικά σε μία γνωστή δημοσιογράφο που εργάζεται στις Βρυξέλλες.

Κλίμα εκφοβισμού για τους δημοσιογράφους

Τι ακριβώς είχε συμβεί; Όπως λέει ο Μόικα Πάσεκ, έμπειρη δημοσιογράφος του κρατικού τηλεοπτικού σταθμού TV Slovenia, όλα άρχισαν το 2016, όταν ο Γιάνσα- επικεφαλής της αντιπολίτευσης την εποχή εκείνη- σχολίασε ως εξής τις επαγγελματικές επιδόσεις της Μόικα και μίας ακόμη γυναίκας δημοσιογράφου: "Στον λογαριασμό του στο Facebook ένας οίκος ανοχής προσφέρει δύο συνηθισμένες πόρνες, την Ευγκένια Κ. και την Μόικα Π. Η τιμή είναι 30 ευρώ για την πρώτη και 35 ευρώ για τη δεύτερη". Αφορμή για την οργή του Γιάνσα ήταν ένα άρθρο, στο οποίο οι δύο δημοσιογράφοι επέκριναν τις ακροδεξιές παρεκτροπές στο κόμμα του. Οι δύο γυναίκες προσέφυγαν στη δικαιοσύνη, αλλά έχασαν τη δίκη, σε δεύτερο βαθμό, καθώς το δικαστήριο απεφάνθη ότι το σχόλιο του Γιάνσα καλύπτεται από την συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της γνώμης, η οποία για τους πολιτικούς είναι ευρύτερη σε σχέση με τον μέσο πολίτη. Ο πρόεδρος του συγκεκριμένου δικαστηρίου θεωρείται υποστηρικτής του Γιάνσα. "Δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίσει κανείς όλη αυτή την πίεση" λέει η Μόικα Πάσεκ. Επιμένει ωστόσο ότι θα συνεχίσει να αγωνίζεται για μία ελεύθερη ενημέρωση.

Προβλήματα αντιμετωπίζει στη Σλοβενία και το πρακτορείο ειδήσεων STA, που θεωρείται ανεξάρτητο και υπεράνω υποψίας για συμπαιγνίες με πολιτικούς. Η κυβέρνηση Γιάνσα σταμάτησε τη χρηματοδότησή του, γιατί, όπως υποστηρίζει, το πρακτορείο "δεν ανταποκρίθηκε στο καθήκον του να μεταδώσει συγκεκριμένα ρεπορτάζ". Έκτοτε ο διευθυντής του πρακτορείου Μπόγιαν Βεσελίνοβιτς αγωνιά για το αν θα καταφέρει να πληρώσει τους συνεργάτες του και θεωρεί ότι έχει εμπλακεί, χωρίς τη θέλησή του, σε μία πολιτική αντιπαράθεση. "Την περασμένη άνοιξη άρχισαν να μας κατηγορούν ότι μεταδίδουμε fake news" λέει ο ίδιος. "Από τον Οκτώβριο και μετά οι επιθέσεις έγιναν ακόμη πιο έντονες, μας αποκαλούσαν 'ντροπή για τη χώρα'. Επί τέσσερις μήνες δεν είχαμε πληρωθεί ούτε ένα ευρώ για τη δουλειά μας. Νομίζω ότι η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να κάνει τα πάντα για να μας ελέγξει και να μας καθυποτάξει". Κατά σύμπτωση, την στιγμή που ο Βεσελίνοβιτς μιλούσε στην Deutsche Welle για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην πατρίδα του, η ευρωπαία Επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον επισκεπτόταν τη Λουμπλιάνα και λάμβανε διαβεβαιώσεις από τον υπουργό Εσωτερικών Άλες Χόις ότι "η ελευθερία του τύπου προστατεύεται απολύτως στη Σλοβενία" και ότι σύντομα θα αποκατασταθεί η χρηματοδότηση του πρακτορείου STA.

Περιφρονώντας τους ευρωπαϊκούς κανόνες

"Μερικοί από τους πολιτικούς μας είναι ξεδιάντροποι και επιθετικοί, δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες που επικρατούν στην Ευρώπη", λέει ο Μάρκο Μιλοσαβλέγιεβιτς, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Λουμπλιάνα. Εκτιμά ωστόσο ότι το πρόβλημα ξεπερνά τα εθνικά σύνορα της Σλοβενίας. "Αντίστοιχες συμπεριφορές βλέπουμε στην Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Σερβία και άλλες χώρες", επισημαίνει. Πολιτικοί όπως ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία ή ο Γιάνεζ Γιάνσα στη Σλοβενία "απλώς δοκιμάζουν πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν", εκτιμά ο Σλοβένος αναλυτής. Αν δεν συναντήσουν αντίδραση θα προχωρήσουν στο επόμενο βήμα, γι αυτό "τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αλλά και οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν δράση", επισημαίνει.

Η ελευθερία του τύπου εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Επιτρόπου Βέρα Γιούροβα. Η ίδια ωστόσο, μιλώντας στην Deutsche Welle, παραδέχεται ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μία αποτελεσματική πανευρωπαϊκή νομοθεσία που να διασφαλίζει την προστασία των ΜΜΕ. "Βρισκόμαστε σε ένα νομικό κενό και δεν είναι εύκολο να αντιδράσουμε με αποφασιστικότητα", λέει η Βέρα Γιούροβα, για να προσθέσει ότι η Κομισιόν θα πρέπει να αποκτήσει νέες, ισχυρές αρμοδιότητες. Η ίδια εξαγγέλλει μία νέα νομοθεσία για την προστασία της ελευθερίας του τύπου, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι θα χρειαστούν χρόνια για να ευοδωθεί αυτή η προσπάθεια. Ό,τι και αν προβλέπει ο νέος νόμος, μάλλον θα έρθει πολύ αργά για τη Σλοβενία. Ή για την Πολωνία, όπου ανεξάρτητες εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί αγωνίζονται να επιβιώσουν. Και ασφαλώς για την Ουγγαρία, όπου το 90% των μέσων ενημέρωσης έχουν ήδη τεθεί υπό κρατικό έλεγχο.

Μπάρμπαρα Βέζελ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου