«Σε ποιον ανήκει ο Παρθενώνας;»
22 Ιουνίου 2009
«Ένα μουσείο ως βουβή κατηγορία», είναι ο τίτλος της αυστριακής εφημερίδας Der Standard (21.06.09), η οποία υπογραμμίζει:
«Πρόκειται για ένα μουσείο που προορίζεται για εκθέματα, τα οποία βρίσκονται κάπου αλλού: το νέο Μουσείο της Ακρόπολης που εγκαινιάστηκε χθες Σάββατο διαθέτει μόνον τα μισά αυθεντικά γλυπτά από την περίφημη ζωφόρο του Παρθενώνα. Τα άλλα μισά τα εκθέτει ως απομιμήσεις – ως μια βουβή κατηγορία. Διότι τα άλλα μισά αυθεντικά γλυπτά βρίσκονται εδώ και 200 χρόνια στο Βρετανικό Μουσείο.»
«Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης συνιστά μια πολιτική πράξη, η Ελλάδα προσπαθεί να αναγκάσει τους Βρετανούς να τα επιστρέψουν. Με το νέο μουσείο εκλείπει πια το επιχείρημά τους ότι η Αθήνα δεν διαθέτει κατάλληλο χώρο για να προστατεύσει τους αμύθητης αξίας καλλιτεχνικούς θησαυρούς από το νέφος ή ούτε καν ανάλογο της αξίας τους κτίριο για να τους παρουσιάσει.»
«Εγκαινιάστηκε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης – κοσμοϊστορικό γεγονός, δηλώνει ο Ελβετός υπουργός Πολιτισμού Πασκάλ Κουσπέν», υπογραμμίζει η ελβετική Neue Zürcher Zeitung (21.06.09) και περιγράφει λεπτομερειακά τα εγκαίνια τονίζοντας ότι το νέο μουσείο είναι έργο του Ελβετού αρχιτέκτονα Μπέρναρντ Τσούμι.
«Τα πολιτιστικά αγαθά έχουν πατρίδα, αλλά όχι ιδιοκτήτη»
«Ένας λόρδος ληστής εναντίον τσαπατσούληδων Ελλήνων – το νέο Μουσείο της Ακρόπολης αναζωπυρώνει μια παλιά συζήτηση», τιτλοφορεί ανάλυσή της η γερμανική, εβδομαδιαία εφημερίδα Die Zeit στις πολιτιστικές της σελίδες:
«Η Ακρόπολη κτίστηκε για να τιμήσει τη νίκη των Αθηναίων εναντίον των Περσών, την Αθήνα ως ανερχόμενη, παγκόσμια δύναμη, αλλά και την πρώτη δημοκρατία υπό τον Περικλή, τη γέννηση της φιλοσοφίας και της επιστήμης. Η Ακρόπολη και ειδικά ο Παρθενών στέκεται εκεί για να θυμίζει όλα εκείνα, για τα οποία είμαστε υπερήφανοι στην Ευρώπη.»
Η εφημερίδα, αφού αναφέρεται αναλυτικά στις συνθήκες απόσπασης των μαρμάρων του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν και στα επιχειρήματα αμφοτέρων των πλευρών για το ζήτημα σε ποιον ανήκουν τα επίμαχα γλυπτά, καταλήγει:
«Στην πραγματικότητα το νέο Μουσείο της Ακρόπολης ανοίγει μια συζήτηση για την επιστροφή αρχαιοτήτων που φοβούνται όλες οι πόλεις που διαθέτουν πολιτιστικούς θησαυρούς. Διότι δεν αποσπάστηκαν από το φυσικό και συμβολικό τους περιβάλλον μόνον τα αγάλματα της ζωοφόρου του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν, αλλά και ο βωμός της Περγάμου που βρίσκεται στο ομώνυμο μουσείο του Βερολίνου, και η Αφροδίτη της Μήλου που βρίσκεται στο Λούβρο και η Μαντόνα του Αγίου Σίξτου που βρίσκεται στη Δρέσδη.
Όμως τα παραπάνω έργα δεν είναι τόσο συνυφασμένα με τη μοίρα ενός έθνους όσο τα γλυπτά του Παρθενώνα, που τελικά δεν συνιστούν ούτε καν απλό κόσμημα, αλλά είναι τμήμα της αρχιτεκτονικής ενός αρχαίου ναού, όπως οι κίονες.
Η Αγγλία πρέπει να στείλει τα γλυπτά στην Αθήνα ως μόνιμο δάνειο, αλλά και η Ελλάδα θα πρέπει να σταματήσει να αποκαλεί την Αγγλία κλέφτη και να επικαλείται τίτλους ιδιοκτησίας.
Τα πολιτιστικά αγαθά έχουν πατρίδα, αλλά όχι ιδιοκτήτη. Οι Έλληνες με το αρχαίο, αποικιακό τους παρελθόν οφείλουν να το γνωρίζουν, όταν εξανίστανται τόσο στεντόρεια κατά του Λονδίνου.»
«Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης θέλει στις αίθουσές του να εκθέτει όχι μεμονωμένα κομμάτια, αλλά ένα σύνολο.»
Δύο αφιερώματα χθες και σήμερα είχε η Frankfurter Allgemeine Zeitung για το μουσείο. Το χθεσινό με τίτλο «Εγκαινιάστηκε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης» περιοριζόταν στην περιγραφή των εγκαινίων και το σημερινό με τίτλο: «Το θησαυροφυλάκιο της δημοκρατίας» εγκωμιάζει την αρχιτεκτονική του Μουσείου, αναφέρεται στα γλυπτά του Έλγιν και επισημαίνει: «Ιδιαίτερα σημαντική είναι η πεποίθηση ότι για τα πολιτιστικά αγαθά δεν μπορούμε να διαπραγματευόμαστε χωρίς να λάβουμε υπ' όψιν μας την ιστορική πραγματικότητα. Η ιδιοποίηση της ελληνικής και ρωμαϊκής κληρονομιάς ακόμη και στην καθαρά υλική μορφή της είναι κομμάτι της ιστορίας της Εσπερίας, του δυτικού κόσμου, όπως ακριβώς και η αναγέννηση της αρχαιότητας στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Από αυτή την οπτική γωνία δεν είναι λανθασμένη η φύλαξη ενός μέρους από τους μεγαλειώδεις θησαυρούς της δημοκρατίας στο Λονδίνο.
Η διέξοδος από τη διαιωνιζόμενη πολιτιστική και πολιτική διένεξη μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου βρίσκεται εδώ μπροστά στα μάτια μας, πρέπει μόνον να τη δει κανείς. Διότι τελικά το νέο Μουσείο της Ακρόπολης θέλει να εκθέτει στις αίθουσές του όχι μεμονωμένα κομμάτια, αλλά ένα σύνολο, να παρουσιάσει μια ιστορική, παγκόσμια ιδέα.»
Και η Süddeutsche Zeitung του Μονάχου δημοσίευσε δύο ρεπορτάζ για το νέο μουσείο. Ένα χθεσινό, που περιγράφει λεπτομερειακά τα εγκαίνια με τίτλο «Οι κόρες του Παρθενώνα» και κάνει λόγο για ένα χώρο που «ασκεί μοναδική έλξη, την οποία νιώθεις σε ελάχιστα μουσεία», και ένα σημερινό με τίτλο:«Εδώ ακτινοβολεί η Αθήνα - ωραιότερα δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί η μεγάλη τέχνη πουθενά στον κόσμο». Στο σημερινό δημοσίευμά της, επίσης στις πολιτιστικές της σελίδες, αναφέρεται και στη διένεξη με το Λονδίνο:
«Ωραιότερα και πιο εντυπωσιακά δεν θα μπορούσε πουθενά αλλού στον κόσμο να παρουσιαστεί η μεγάλη τέχνη της αρχαιότητας εκτός από το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Η Αθήνα εκπλήρωσε μια παλιά της επιθυμία και ταυτόχρονα ανέδειξε τον Παρθενώνα, το μνημείο-σύμβολο της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας, με μια σχεδόν τέλεια πληρότητα και επιπλέον έφερε στο προσκήνιο και άλλες εποχές της ιστορίας της τέχνης που μέχρι τώρα ήταν λιγότερο γνωστές. Σπάνια η Ελλάδα ακτινοβολούσε στη νεότερη εποχή τόσο πειστικά όσο το βράδυ των εγκαινίων. Γιατί όμως δεν χαίρονται οι Έλληνες που η ελληνική τέχνη τιμάται επάξια και σε έναν χώρο στο μακρινό και εχθρικό Λονδίνο;»
«Οι θησαυροί της Ακρόπολης συνδέονται με την αναζήτηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.»
«Το λίκνο της Ευρώπης με νέα λαμπρότητα - ένα πολιτιστικό γεγονός του αιώνα μας: το Σαββατοκύριακο εγκαινιάστηκε στην Αθήνα το Μουσείο της Ακρόπολης», με αυτόν τον τίτλο η Die Welt αναφέρεται επίσης αναλυτικά στα εγκαίνια και στη διένεξη με το Λονδίνο:
«Σε αυτή τη διένεξη τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο με τρία βαρύνοντα στοιχεία: πρώτον το ίδιο το μουσείο αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει καλύτερη θέση στον κόσμο για τα γλυπτά του Έλγιν από το νέο μουσείο. Η σύγχρονη Ελλάδα απέδειξε ότι είναι διατεθειμένη να αναλάβει την ευθύνη για τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς της ανθρωπότητας. Δεύτερον, το μουσείο προσφέρει ένα καινούργιο επιχείρημα που διατύπωσε ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς: οι θησαυροί του Παρθενώνα ανήκουν στη βασική πολιτιστική και πολιτική κληρονομιά της Ελλάδας. Όλοι οι άλλοι θησαυροί της αρχαίας Ελλάδας μπορούν να μείνουν σε όλα τα μουσεία του κόσμου, όχι όμως και τα γλυπτά του Έλγιν, λόγω της μοναδικότητας του συμβολισμού τους. Και τρίτον, υπ' αυτό το πρίσμα δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά τα νομικά προσκόμματα του Λονδίνου, διότι δεν αρμόζουν πια σε εταίρους μιας κοινής ένωσης που στηρίζεται στις αρχές του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας. Πρέπει η Μεγάλη Βρετανία να είναι διατεθειμένη να αποδεχθεί τις ιστορικές συνέπειες, πρέπει να επιστρέψει τα γλυπτά του Έλγιν π.χ. ως μόνιμο δάνειο. Διότι τα έργα της Ακρόπολης δεν είναι οποιοιδήποτε καλλιτεχνικοί θησαυροί: συνδέονται άρρηκτα με την αναζήτηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας που πριν από 2500 χρόνια άρχισε να διαμορφώνεται στην Ακρόπολη, στην Αθήνα.»
«Τα ελγίνεια ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά του Λονδίνου.»
«Σε ποιον ανήκει ο Παρθενώνας; Τα ελγίνεια γλυπτά, παρά την αρχαιοελληνική τους προέλευση, ανήκουν στη βρετανική πολιτιστική κληρονομιά», γράφει τέλος στη δική της ανάλυση η εφημερίδα του Βερολίνου Berliner Zeitung:
«Επιτέλους ολοκληρώθηκε: το Μουσείο της Ακρόπολης άνοιξε τις πύλες του και παρουσιάζει ξανά την εντυπωσιακή του συλλογή...Κυρίως όμως συνδέει την ύπαρξή του με την ελληνική, εθνική απαίτηση ότι η σημερινή Ελλάδα έιναι ο μοναδικός νόμιμος διάδοχος των αρχαιοελληνικών πόλεων-κρατών και της παγκόσμιας, αλεξανδρινής αυτοκρατορίας και όχι η Ιταλία ή πόσο μάλλον η Τουρκία.»
«Τα ελγίνεια γλυπτά χρησιμοποιήθηκαν από τα τέλη της δεκαετίας του 70 και μετά ως πιστοποιητικό της αξίωσης της σημερινής Ελλάδας να είναι η κοιτίδα της δημοκρατίας. Η Ευρώπη ακολούθησε αυτό το ανιστόρητο ιστορικό κατασκεύασμα και δέχθηκε το 1981 την Ελλάδα στις γεμάτες επιδοτήσεις αγκάλες της, ενώ αποπέμπει συνεχώς την Τουρκία με το επίσης ανιστόρητο επιχείρημα ότι εκείνη ανήκει στην Ανατολή.
Όμως η ιδιοκτησία καλλιτεχνικών θησαυρών είχε και έχει πάντα στοιχεία κατάκτησης.
Επιπλέον πρέπει η συζήτηση για την επιστροφή τέτοιων θησαυρών να λαμβάνει υπ’ όψιν της τα ιστορικά δεδομένα και συμφραζόμενα. Έτσι υπό την οπτική γωνία της κοινής, ευρωπαϊκής ταυτότητας τα ελγίνεια είναι από ιστορικής, πολιτιστικής άποψης πολιτιστική κληρονομιά του Λονδίνου και όχι κληρονομιά της σύγχρονης ελληνικής, εθνικής ιστορίας.»
Επιμέλεια: Βιβή Παπαναγιώτου
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου