Τι οδήγησε στην Πτώση του Τείχους του Βερολίνου;

Το Τείχος του Βερολίνου ήταν επί σχεδόν τρεις δεκαετίες σύμβολο της διαίρεσης του κόσμου σε ανατολικό και δυτικό. Δεν χώριζε μόνο το δυτικό από το ανατολικό Βερολίνο αλλά περιέκλειε ολόκληρο το δυτικό Βερολίνο καθιστώντας το νησίδα μέσα στο κράτος της Ανατολικής Γερμανίας. Οι κάτοικοι του δυτικού Βερολίνου μπορούσαν να μεταβούν προς την Δυτική Γερμανία μέσω συγκεκριμένων οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων ή να επισκεφθούν την Ανατολική Γερμανία. Για τους Ανατολικογερμανούς ωστόσο ένα ταξίδι στη Δυτική Γερμανία ή την υπόλοιπη δυτική Ευρώπη ήταν άπιαστο όνειρο, μιας και ταξίδια επιτρέπονταν μόνο σε αδελφά σοσιαλιστικά κράτη, όπως ονομάζονταν τότε.

Η ζωή των Ανατολικογερμανών άλλαξε ωστόσο, από τη μια στιγμή στην άλλη, στις 9 Νοεμβρίου του 1989. Σε συνέντευξη Τύπου που μεταδόθηκε ζωντανά στην τηλεόραση της Ανατολικής Γερμανίας ανακοινώθηκε ένας νέος νόμος που επέτρεπε ταξίδια στο εξωτερικό, επομένως και στην Δυτική Γερμανία. Μετά από μερικές ώρες, χιλιάδες κόσμου άρχισε να συρρέει στο Τείχος του Βερολίνου, το οποίο υπό την πίεση των μαζών, άνοιξε τις επί πολλά χρόνια ερμητικά κλειστές πύλες του και σηματοδοτώντας στην ουσία το τέλος της διαίρεσης της Γερμανίας σε Ανατολική και Δυτική. Τον Οκτώβριο του 1990 οι δύο Γερμανίες γίνονταν και πάλι ένα κράτος.

Όλα ξεκίνησαν από τις πολιτικές αλλαγές στη Μόσχα

Καθοριστικό ρόλο στις καταιγιστικές εξελίξεις στην Ανατολική Γερμανία διαδραμάτισαν οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις της «Γκλάσνοστ» και της «Περεστρόικα» που προώθησε ο τελευταίος σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ όταν ανέλαβε τα ηνία της πανίσχυρης Σοβιετικής Ένωσης το 1985. Ο Γκορμπατσόφ εγκατέλειψε το λεγόμενο δόγμα Μπρέσνιεφ, με το οποίο οι χώρες-δορυφόροι της Μόσχας υποχρεούνταν να ακολουθούν πιστά την πορεία που όριζε το Κρεμλίνο και επιτρέποντας στα αδελφά σοσιαλιστικά κράτη να λαμβάνουν ανεξάρτητα αποφάσεις.

Αντικαθεστωτικοί και ακτιβιστές υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη άρχισαν σιγά σιγά να υψώνουν το ανάστημά τους. Στην Πολωνία, για παράδειγμα, το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα άνοιξε το δρόμο σε διάλογο με το τότε ακόμα απαγορευμένο συνδικάτο Αλληλεγγύη (Solidarnosc) για τη διεξαγωγή εκλογών στις οποίες για πρώτη φορά ήταν υποψήφιοι αντικαθεστωτικοί.

Η γερμανική Επανένωση έγινε ειρηνικά

Το καλοκαίρι του1989 η Ουγγαρία άνοιξε δειλά αλλά αποφασιστικά τα σύνορά της με την Αυστρία που χώριζε μέχρι τότε το λεγόμενο «σιδηρούν παραπέτασμα» από τον δυτικό κόσμο δίνοντας σε πολλές χιλιάδες Ανατολικογερμανούς τη δυνατότητα να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να φθάσουν μέσω Αυστρίας στην Δυτική Γερμανία.

Λίγους μήνες αργότερα ξεκινούσαν στην Ανατολική Γερμανία οι πρώτες μαζικές διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος με συνθήματα όπως «Είμαστε ο λαός» και «Όχι στη βία». Αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων ήταν η 4η Νοεμβρίου όταν σε διαδήλωση στο κέντρο του ανατολικού Βερολίνου στην Αλεξάντερπλατς συμμετείχαν πάνω από 500.000 άνθρωποι.

Η 9η Νοεμβρίου του 1989 άνοιξε το δρόμο για την γερμανική Επανένωση και μάλιστα ειρηνικά χωρίς να πέσει ούτε μια σφαίρα. Στους μήνες που ακολούθησαν όλο και περισσότερες χώρες στην ανατολική Ευρώπη έπαιρναν το δρόμο της ανεξαρτησίας από την Μόσχα. Ο κύκλος έκλεισε στα τέλη του 1991 με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης από όπου όλα ξεκίνησαν το 1985 με την εκλογή του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ως επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Μαρσέλ Φίρστεναου

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος