Τουρκία, οι εκλογές και οι Κούρδοι

Το 2023 είναι η χρονιά που η Τουρκία γιορτάζει τα 100 χρονιά δημοκρατίας. Αλλά το πόσο συνεκτική και πλουραλιστική είναι αυτή η δημοκρατία στην έναρξη του δεύτερου αιώνα ύπαρξής της μένει να κριθεί. Εδώ και ενάμιση χρόνο βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία απαγόρευσης του φιλοκουρδικού κόμματος “Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα” (HDP) ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Στο κατηγορητήριο του Γενικού Εισαγγελία αναφέρεται ότι το κόμμα δρα αποσχιστικά και διατηρεί σχέσεις με την τρομοκρατία. Στο πλαίσιο της διαδικασίας ένας εισαγγελέας ζήτησε τη διακοπή της οικονομικής βοήθειας από το κράτος προς το κόμμα. Την Πέμπτη 05.01 το αίτημα έγινε αποδεκτό από το Συνταγματικό Δικαστήριο με αποτέλεσμα να μπλοκαριστούν προσωρινά οι λογαριασμοί του. Το HDP θα πρέπει να υπερασπιστεί τις θέσεις του εν αναμονή των εξελίξεων εντός 30 ημερών, όπου θα φανεί εάν οι λογαριασμοί θα ανοίξουν και πάλι ή εάν η οικονομική βοήθεια θα μειωθεί μόνιμα. Από την πλευρά του το κόμμα κατηγορεί το δικαστήριο ότι με το πάγωμα των λογαριασμών ανταποκρίθηκε ουσιαστικά στην επιθυμία της κυβέρνησης. “Με αυτήν την απόφαση επιχειρείται παρεμπόδιση δίκαιων και δημοκρατιών εκλογών και αγνοείται η βούληση των ψηφοφόρων, αυτή η απόφαση δεν θα εμποδίσει την ήττα της κυβέρνησης και την δική μας μεγαλύτερη νίκη” αναφέρεται στο κόμμα.

Πολιτικά χειραγωγημένη απόφαση”

Η κρατική οικονομική στήριξη είναι ζωτικής σημασίας, όπως και για κάθε άλλο κόμμα της τουρκικής πολιτικής γεωγραφίας. Ο αντιπρόεδρος του HDP Tαίπ Τέμελ δήλωσε μετά την ανακοίνωση της απόφασης ότι αποτελεί έμμεση απαγόρευση του κόμματος. “Σαν να απαγορεύει το κόμμα πριν καν ολοκληρωθεί η διαδικασίας απαγόρευσής του” επισημαίνει. Τώρα η ανησυχία του φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα και ο χρόνος θα δείξει τελικά, εάν πρόκειται όντως για μια διαρκή διακοπή της κρατικής χρηματοδότησης ή όχι. “Το Συνταγματικό Δικαστήριο έγινε σήμερα όργανο της προεκλογικής διαδικασίας του AKP“ είπε και η Εμπρού Γκινάι, εκπρόσωπος του HDP, λίγο μετά την ανακοίνωση της επίμαχης απόφασης. Αλλά όχι μόνο το κόμμα αλλά και παρατηρητές χαρακτηρίζουν την απόφαση ως χειραγωγημένη πολιτικά. “ Δεν πρόκειται για νομική αλλά πολιτική απόφαση” αποφαίνεται ο Τούρκος πολιτικός επιστήμων Μπερκ Έσεν απο το Πανεπιστήμιο Sabanci της Κωνσταντινούπολης. “Λόγω του ότι η τουρκική δικαιοσύνη είναι μεροληπτική, η απόφαση μάλιστα ελήφθη σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο”. Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που ένα φιλοκουρδικό κόμμα εξοστρακίζεται από την πολιτική σκηνή. Την περίοδο 1999-2009, επτά άλλα φιλοκουρδικά κόμματα απαγορεύτηκαν με συνταγματικές αποφάσεις και στη συνέχεια επανιδρύονταν με άλλο όνομα.

"Τίποτα το καινούργιο για την κουρδική αντιπολίτευση. Στο παρελθόν πολλά κόμματα απαγορεύτηκαν, σε περίπτωση που το HDP απαγορευτεί τους επόμενους μήνες δεν θα πρόκειται για ανωμαλία" επισημαίνει ο Έσεν. „Κούρδοι πολιτικοί υπέστησαν διώξεις σε μακροχρόνιες δίκες, πολλοί εξ αυτών μπήκαν φυλακή". Ένας εκ των φυλακισμένων είναι και ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, πρώην συμπρόεδρος του κόμματος και μέχρι σήμερα ένας πολιτικός με τη μεγαλύτερη επιρροή στη τουρκική πολιτική γεωγραφία. Βρίσκεται στη φυλακή εδώ και 6 χρόνια. Εκτός αυτού η κυβέρνηση έπαυσε πολλούς δημοκρατικά εκλεγμένους δημάρχους σε πόλεις με κουρδικό πληθυσμό, μόλις μήνες μετά από τις δημοτικές εκλογές του 2019, με την κατηγορία της τρομοκρατίας και τους αντικατέστησε με δικούς της. Είναι ενδιαφέρον να υπογραμμιστεί ότι το κυβερνών ΑΚΡ υποστηρίχθηκε από ένα μεγάλο αριθμό Κούρδων τη δεκαετία του 2000. Στο πλαίσιο του προγράμματος εκδημοκρατισμού τους δόθηκαν πολλά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην εκπαίδευση ή ΜΜΕ στην κουρδική γλώσσα. Αυτά ήταν χρόνια που ο δημόσιος διάλογος στράφηκε από το "κουρδικό ζήτημα" σε μια “διαδικασία επίλυσής” του. Αυτή η “διαδικασία επίλυσης” ίσχυε και στην πολιτική. “Κατά τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ, υπήρχε σχετική ανοχή προς την κουρδική αντιπολίτευση", θυμίζει ο Έσεν.

Σημαντική η ψήφος των Κούρδων

Ωστόσο, η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει ολοένα και πιο εθνικιστικούς τόνους τα τελευταία 7 χρόνια. Το εκλογικό αποτέλεσμα του 2018 έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. Το HDP κατόρθωσε να συγκεντρώσει πάνω από 13% το 2015 αναγκάζοντας το ΑΚΡ να χάσει την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία.Μετά από αυτό το χρονικό σημείο ο Ερντογάν αποφάσισε να συμμαχήσει με τον εθνικιστικό κόμμα MHP. Αυτή η συμμαχία ισλαμιστών και εθνικιστών δίνει τον τόνο μέχρι σήμερα στην πολιτική της χώρας. Ο ερευνητής από το Πανεπιστήμιο Sabanci επισημαίνει ότι όλες οι τρέχουσες εξελίξεις δεν είναι "όλες εκπλήξεις, λαμβάνοντας υπόψη τις επιθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης από το 2015 εναντίον του κουρδικού κόμματος της αντιπολίτευσης”. Σε κάθε περίπτωση η Τουρκία οδεύει σε κρίσιμες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, που επίσημα έχουν προσδιοριστεί για τις 18 Ιουνίου. Η ψήφος των Κούρδων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και σύμφωνα με διαφορετικές εκτιμήσεις αντιπροσωπεύει περίπου το 15% με 20% στην Τουρκία. Ο Ερντογάν θα βάλει και πάλι υποψηφιότητα με το AKP. Αναμένεται ότι τα αντιπολιτευόμενα κόμματα θα τον προκαλέσουν κατεβάζοντας έναν υποψήφιο για να μεγαλώσουν τις πιθανότητες να τον νικήσουν και να κερδίσουν τις εκλογές. Αυτή τη φορά, όπως δείχνουν διαφορετικές δημοσκοπήσεις, τα αντιπολιτευόμενα κόμματα έχουν ρεαλιστικές πιθανότητες να οδηγήσουν τον Ερντογάν σε ήττα και μετά από πάνω από 20 χρόνια το κόμμα του εκτός της κυβέρνησης. Αξίζει η υπενθύμιση ότι το HDP δεν ανήκει στην αποκαλούμενη "Συμμαχία των Έξι" (Table of Six), που αποτελείται από έξι κόμματα της αντιπολίτευσης. Δείγμα ότι στην Τουρκία ανοιχτή συνεργασία με τους Κούρδους παραμένει ταμπού.

Σύμφωνα με προβλέψεις εικάζεται ότι σχεδόν το 1/5 του εκλογικού σώματος δεν θα ρίξει τη ψήφο του στον Ερντογάν. “Είναι πολύ πιθανόν να ψηφίσουν τον αντίπαλό του. Ο Ερντογάν δεν έχει πολλές πιθανότητες να υποστηριχθεί από πολλούς Κούρδους ψηφοφόρους. Κι αυτό το γνωρίζει. Γι αυτό προσπαθεί να αναπτύξει εναλλακτική στρατηγική” εκτιμά ο Έσεν. “Προς το παρόν προσπαθεί να πείσει όσο περισσότερους μπορεί να μην πάνε να ψηφίσουν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη διαδικασία απαγόρευσης του HDP και τις προσπάθειες εκφοβισμού”. Σε πρόσφατο άρθρο δημοσιευμένο σε τουρκικά μέσα ο Ντεμιρτάς κάλεσε μέσα από τη φυλακή την την αντιπολίτευση να κατεβάσει κοινό υποψήφιο λέγοντας ότι θα ήταν "τραγωδία", αν δεν το επετύγχανε. Τί προβλέπει όμως ο ίδιος ο Έσεν; Ότι στην πλειονότητά τους οι Κούρδοι ψηφοφόροι θα ψηφίσουν τον αντίπαλο του Ερντογάν, όπου βέβαια οι μνησικακίες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο. “Πολλοί Κούρδοι ψηφοφόροι ανησυχούν για την κατεύθυνση προς την οποία οδεύει το τουρκικό πολιτικό καθεστώς και κυρίως για το τι μπορεί να συμβεί στο HDP.

Μπούρακ Ινβερέν

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου