Χάνει η Γερμανία τον ηγετικό ρόλο στην ΕΕ λόγω Ουκρανίας;

Στις 24 Φεβρουαρίου, ημέρα εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ δήλωνε ότι «ξυπνήσαμε σε έναν διαφορετικό κόσμο». Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έφερε μόνο τα πάνω κάτω στην μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη, αλλά και την αξιολόγηση της γερμανικής στάσης έναντι της Ρωσίας. Στις αρχές Απριλίου ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι κάλεσε την πρώην καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ, με αφορμή τους νεκρούς Ουκρανούς στους δρόμους στο προάστιο Μπούτσα του Κιέβου, να επισκεφθεί την πόλη για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι «που οδηγεί η πολιτική των συνεχών παραχωρήσεων έναντι της Ρωσίας τα τελευταία 14 χρόνια».

Οι επικρίσεις κατά της πολιτικής του Βερολίνου έναντι της Μόσχας προέρχονται κυρίως από την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής. Αποδέκτης δεν είναι μόνο η πρώην καγκελάριος, αλλά μια ολόκληρη γενιά γερμανών πολιτικών, οι οποίοι πίστεψαν στο σύνθημα «αλλαγή μέσω εμπορίου». Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και νυν Ομοσπονδιακός Πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ παραδέχτηκε ότι στο παρελθόν έγιναν «λανθασμένες εκτιμήσεις» που έπληξαν σημαντικά την γερμανική αξιοπιστία.

Η αυτοσυγκράτηση δεν ωφέλησε το Βερολίνο ούτε έναντι της Μόσχας

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς έκανε λόγο για «σημείο καμπής» υπονοώντας ότι η κυβέρνηση πήρε το μάθημά της και εξήγαγε τα σωστά συμπεράσματα. Στις αρχές Απριλίου πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις μπροστά στη γερμανική πρεσβεία στο Βίλνιους της Λιθουανίας. Αφορμή η άρνηση του Βερολίνου να στηρίξει εξ αρχής την επιβολή εμπάργκο πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Ρωσία. Στα κράτη της Βαλτικής οι στενοί δεσμοί της Γερμανίας με τη Μόσχα αντιμετωπίζονταν πάντα με ιδιαίτερη καχυποψία, επειδή οι πληθυσμοί θεωρούσαν τις χώρες τους επόμενα θύματα του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Η πολιτική αυτοσυγκράτησης του καγκελαρίου Σολτς δεν ωφέλησε τη Γερμανία ούτε καν έναντι της Μόσχας, εκτιμά ο ειδικός σε ζητήματα Ανατολικής Ευρώπης Φόλκερ Βάιξελ: «Αποδείχθηκε λανθασμένη η υπόθεση ότι η αποκαλούμενη «σύνεση» θα επιδρούσε θετικά στην αντιμετώπιση της Γερμανίας από την Ρωσία. Ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Ενώ παλαιότερα η ρωσική προπαγάνδα έκανε λόγο, με αρκετή δόση υπερβολής, για φίλη χώρα τώρα κάνει λόγο για έναν εχθρό».

Η διστακτική στάση της γερμανικής κυβέρνησης, σχετικά με την αποστολή όπλων στην Ουκρανία, την επιβολή ενεργειακού εμπάργκο στη Ρωσία, αλλά και την μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή από τους άλλους Ευρωπαίους, λέει ο Βάιξελ «Αναμένουν από την Γερμανία ηγετικό ρόλο στην ΕΕ. Σε όλα τα ζητήματα σχετικά με την Ρωσία και την Ουκρανία διαπιστώνουμε ότι το Βερολίνο αντιδρά με καθυστέρηση ή μόνο υπό μεγάλη εξωτερική πίεση».

Τι πρέπει να κάνει τώρα η Γερμανία

Κατά την άποψη του γερμανού ειδικού η Γερμανία θα πρέπει τώρα να κάνει τρία πράγματα: «Να στηρίξει με όλες της τις δυνάμεις την υποψηφιότητα προσχώρησης της Ουκρανίας στην ΕΕ, να βοηθήσει το Κίεβο στρατιωτικά και τέλος να επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση και κατά συνέπεια απεξάρτηση από τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας. Το διεθνές κύρος της Γερμανίας θα αποκατασταθεί σε περίπτωση που η κυβέρνηση αποδείξει ότι διαθέτει βιώσιμο μοντέλο για την εξωτερική πολιτική».

Παραπέμποντας στην πολιτική προσέγγισης της Ανατολικής Ευρώπης (Οστπολιτίκ) του καγκελαρίου Βίλι Μπραντ στη δεκαετία του 1970, ο Χένινγκ Χοφ από την Γερμανική Εταιρία Εξωτερικής Πολιτικής προτείνει κάτι παρόμοιο. Κατά την εκτίμησή του η πολιτική αυτή θα πρέπει κατ΄ αρχήν να απευθύνεται στις γειτονικές χώρες της Γερμανίας και τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και σε δεύτερο χρόνο στην Ρωσία. Με άλλα λόγια: Η εμπιστοσύνη μπορεί να ανακτηθεί μόνο μέσω ενός ειλικρινούς εξευρωπαϊσμού της πολιτικής της Ρωσίας».

Ο Φόλκερ Βάιξελ θεωρεί ότι στη Γερμανία θα πρέπει να αλλάξουν κάποια κυρίαρχα πιστεύω σε πολιτική και κοινωνία αναφορικά με την εξωτερική πολιτική: «Για 70 χρόνια η γερμανική κοινωνία θεωρούσε ότι η ειρήνη διασφαλίζεται όσο η Γερμανία δεν είναι ξανά επιτιθέμενη. Το ενδεχόμενο, να είναι επιτιθέμενη κάποια άλλη χώρα και τότε να πρέπει να στηριχθεί με κάθε δυνατό μέσο το θύμα ήταν αδιανόητο για μεγάλα τμήματα της γερμανικής κοινωνίας. Μόλις τώρα άρχισε να διαφαίνεται κάποια αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης».

Κρίστοφ Χάσελμπαχ

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος