Ψήφισμα του ΟΗΕ για τη Σρεμπρένιτσα: Ικανοποίηση και οργή

Όταν η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θεσπίζει μία Ημέρα Μνήμης, το σχετικό ψήφισμα είναι συνήθως ομόφωνο. Αυτή τη φορά όμως, αυτό δεν συνέβη. Από τις 193 χώρες που συμμετείχαν στην ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης, το βράδυ της Πέμπτης, 84 ενέκριναν το σχέδιο ψηφίσματος, 19 το καταψήφισαν, ενώ 68 απείχαν. Η Ελλάδα και η Κύπρος επέλεξαν την αποχή. Σχεδόν όλες οι χώρες της ΕΕ, όπως και οι ΗΠΑ, ψήφισαν υπέρ. Κατά του ψηφίσματος τάχθηκαν μεταξύ άλλων η Ρωσία, η Κίνα, η Σερβία και (ως μόνη χώρα της ΕΕ) η Ουγγαρία.

Ήταν 11 Ιουλίου του 1995 όταν περίπου 8.000 μουσουλμάνοι εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τους Σερβοβόσνιους στην Σρεμπρένιτσα, παρά την παρουσία κυανοκράνων του ΟΗΕ στην περιοχή. Με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης η σφαγή αναγνωρίζεται ως γενοκτονία, ενώ από το 2025 καθιερώνεται διεθνής «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία στην Σρεμπρένιτσα» στις 11 Ιουλίου. Σημειώνεται ότι τα ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ δεν θεωρούνται δεσμευτικά, σε αντίθεση με εκείνα του Συμβουλίου Ασφαλείας.

«Μία πράξη πολιτισμού»

Ανάμεικτες είναι οι αντιδράσεις την επόμενη ημέρα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπως αναμενόταν άλλωστε. Ο Ντένις Μπεσίροβιτς, που εκπροσωπεί τους Βόσνιους Μουσουλμάνους στο Τριμελές Συλλογικό Προεδρείο της χώρας, δηλώνει ότι η υιοθέτηση του ψηφίσματος από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποτελεί μία «πράξη πολιτισμού», μία «νίκη της αλήθειας και της δικαιοσύνης», αλλά και μία «ευκαιρία για κάθαρση και συμφιλίωση στην περιοχή».

Αλλά και ο εκπρόσωπος της κροατικής πλευράς, Ζέλικο Κόμσιτς, εκτιμά ότι η έγκριση του ψηφίσματος προσφέρει «μία ευκαιρία για όλους τους υπεύθυνους ανθρώπους στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη να διαμορφώσουν μία νέα άποψη για το ζήτημα της γενοκτονίας, με πολιτισμένο τρόπο». Κατά την άποψη του Κόμσιτς «η Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα βγει ενισχυμένη από αυτή τη διαδικασία και μία ισχυρή Βοσνία αποτελεί εγγύηση ότι η γενοκτονία δεν πρόκειται να επαναληφθεί».

Οι Σερβοβόσνιοι απορρίπτουν το ψήφισμα

Διαμετρικά αντίθετη είναι η στάση των Σερβοβόσνιων. Ο εκπρόσωπός τους στο Συλλογικό Προεδρείο, Ζέλικα Τσβιγιάνοβιτς, τονίζει ότι με βάση τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας «τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού δεν στηρίζουν το ψήφισμα για τη Σρεμπρένιτσα». Την ίδια στιγμή ο Μίλοραντ Ντόντικ, πρόεδρος της Republika Srpska, που αποτελεί τη μικρότερη οντότητα στο κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, καταδικάζει το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Μιλώντας στους δημοσιογράφους ο Ντόντικ υποστηρίζει ότι ειδικά στη Σρεμπρένιτσα «δεν υπήρξε γενοκτονία». Αρνούμενος τη γενοκτονία όμως, ο Ντόντικ πράττει αυτό ακριβώς που καταδικάζει το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης και απαγορεύει η νομοθεσία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Κατά τα άλλα, ο ηγέτης των Σερβοβόσνιων κάνει λόγο για ένα «αποτυχημένο ψήφισμα» που «δεν συγκεντρώνει καν πλειοψηφία» και απειλεί, για μία ακόμη φορά, με αποχώρηση των Σέρβων από το ομοσπονδιακό κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Σερβικές αιχμές κατά της Γερμανίας

Στην ίδια τη Σερβία ο όρος «γενοκτονία» για τα όσα έγιναν στη Σρεμπρένιτσα αποτελεί ταμπού, εδώ και πολλά χρόνια. Το ψήφισμα παρουσιάζεται ως μία απόπειρα να στιγματιστεί συλλογικά ο σερβικός λαός. Και αυτό, παρότι στο σχέδιο που είχαν καταθέσει από κοινού η Γερμανία και η Ρουάντα, δεν αναφέρονται πουθενά η Σερβία και οι Σέρβοι, ούτε εμφανίζεται ο όρος της «συλλογικής ευθύνης». Μιλώντας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, η μόνιμη επιτετραμμένη της Γερμανίας Άντγιε Λέεντερτσε είχε δηλώσει ότι «αυτό το ψήφισμα δεν στρέφεται εναντίον του σερβικού λαού, παρά μόνον εναντίον εκείνων που ήταν υπεύθυνοι για τη γενοκτονία».

Παρά ταύτα ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, διαβλέπει μία επίθεση εναντίον της χώρας του. Κατηγορεί μάλιστα τη Γερμανία ότι «παραδίδει μαθήματα ηθικής σε όλους όσους έχουν διαφορετική γνώμη» και προειδοποιεί ότι το ψήφισμα όχι μόνο δεν συμβάλλει σε μία καλύτερη αλληλοκατανόηση, αλλά αντιθέτως «ανοίγει παλιές πληγές και προκαλεί χάος στα Βαλκάνια».

Μετά την ψηφοφορία πάντως, ο Σέρβος πρόεδρος φαινόταν ευχαριστημένος. Αθροίζοντας τις χώρες που απέρριψαν το σχέδιο και εκείνες που απείχαν, παρουσίασε το αποτέλεσμα ως μία «μεγάλη νίκη της Σερβίας». Πολλοί είναι εκείνοι στη Βοσνία που θεωρούν κυνική τη στάση του Βούτσιτς, ο οποίος ήταν υπουργός Πληροφόρησης στο δικτατορικό καθεστώς του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και τον Ιούλιο του 1995, περίπου την εποχή που έγινε η σφαγή της Σρεμπρένιτσα, απειλούσε ότι «για κάθε έναν Σέρβο που σκοτώνουν, εμείς θα σκοτώνουμε εκατό μουσουλμάνους».

Ο πιο ισχυρός υποστηρικτής της σερβικής πλευράς ήταν η Ρωσία. Μιλώντας στη Γενική Συνέλευση, ο Ρώσος επιτετραμμένος Βασίλι Νεμπέζνια υπενθύμισε τον ρόλο της Γερμανίας ως «επιτιθέμενου» σε δύο παγκόσμιους πολέμους και τη γερμανική ευθύνη για το Ολοκαύτωμα, αλλά και για τη γενοκτονία στις φυλές των Χερέρο και Νάμα στις αρχές του 20ού αιώνα στη σημερινή Ναμίμπια. «Είμαστε πεπεισμένοι ότι η Γερμανία δεν έχει το ηθικό ανάστημα για να αναφέρει καν τον όρο 'γενοκτονία', παρά μόνο για να περιγράψει τα δικά της ειδεχθή εγκλήματα» ανέφερε  Ρώσος διπλωμάτης.

Οι αντιδράσεις στο Κόσοβο

Στο Κόσοβο ο πρωθυπουργός Άλμπιν Κούρτι χαιρέτισε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στη Γενική Συνέλευση και υπογράμμισε την «ευθύνη» της Σερβίας για την ειρήνη στα Βαλκάνια. Παράλληλα, απηύθυνε έκκληση να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι για τη Σρεμπρένιτσα. Την ίδια στιγμή ωστόσο, στην πόλη Μιτρόβιτσα του βορείου Κοσόβου, όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί την πλειονότητα, οι αντιδράσεις ήταν εντελώς διαφορετικές: σχηματίζοντας ένα κονβόι διαμαρτυρίας με δεκάδες αυτοκίνητα, πολλοί κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους κραδαίνοντας τεράστιες σημαίες της Σερβίας και εκφράζοντας την αγανάκτησή τους για το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου