Όταν η Γκρέτα Τούνμπεργκ ταρακούνησε τον κόσμο

Όλα ξεκίνησαν εκείνο το ηλιόλουστο πρωινό του Αυγούστου του 2018, όταν μια έφηβη κοπέλα κάθισε έξω από το σουηδικό κοινοβούλιο στη Στοκχόλμη για να ζητήσει από τους πολιτικούς της χώρας της να δείξουν περισσότερη προσοχή στην προστασία του κλίματος. Τότε 15 χρονών, η Γκρέτα Τούνμπεργκ άγγιξε μια ευαίσθητη χορδή παγκοσμίως. Γρήγορα η ιδέα της διαμαρτυρίας για θέματα κλίματος εξαπλώθηκε στη Γερμανία και σε όλον τον κόσμο. Εκατομμύρια βγήκαν στους δρόμους για να ζητήσουν ισχυρότερη προστασία του κλίματος. Ήταν η ώρα γέννησης του κινήματος Fridays for Future και η Τούνμπεργκ έγινε η κλιματική συνείδηση του κόσμου όχι μόνο στον δρόμο αλλά και σε συναντήσεις με πολιτικούς, όπως τον Ομπάμα, τη Μέρκελκαι τον Σβαρτσενέγκερ.

Από εξειδικευμένο θέμα σε κοινωνικό πρόβλημα

Πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την έναρξη των κινητοποιήσεων, των "σχολικών απεργιών για το κλίμα". Η ίδια η Τούνμπεργκ είχε πει λίγο αργότερα στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο DPA ότι δεν περίμενε τόσο μεγάλη απήχηση. Όμως το κίνημα γιγαντώθηκε. "Είμαστε εδώ, κάνουμε ηχηρά αισθητή την παρουσία μας, διότι μας κλέβετε το μέλλον" φώναζαν χιλιάδες κυρίως νέοι στο Βερολίνο, το Αμβούργο και σε δεκάδες άλλες πόλεις. Η κινητοποίησή τους έφερε αποτέλεσμα. Πολλές πρόοδοι σε αυτόν τον τομέα δεν θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς την πίεση που δημιουργήθηκε από το κίνημα, όπως η επίσπευση κατάργησης της χρήσης ορυκτών καυσίμων μέχρι το 2030, ή η ιστορική δικαστική απόφαση του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου του 2021, που κάλεσε τη γερμανική κυβέρνηση να τροποποιήσει το νόμο για την προστασία του κλίματος για να μην επιβαρύνει τις επερχόμενες γενιές.

Σε γενικές γραμμές, η γερμανική και διεθνής πολιτική δίνει στην προστασία του κλίματος σήμερα πολύ μεγαλύτερη προσοχή από ότι το 2018. Το κίνημα Fridays for Future μετέτρεψε την κλιματική κρίση από ένα εξειδικευμένο θέμα σε κοινωνικό πρόβλημα και κέρδισε ιστορικών διαστάσεων πλειοψηφίες κοινωνιών για πραγματικές λύσεις", υποστηρίζει η πιο γνωστή Γερμανίδα ακτιβίστρια για το κλίμα Λουίζα Νοϊμπάουερ. Έδειξε επίσης "ότι οι νέοι μπορούν να απελευθερώσουν όταν είναι μαζί μια αφάνταστη δύναμη", δήλωσε η 27χρονη στο dpa. Η κρισιμότητα της κλίματικής αλλαγής αποδεικνύεται σήμερα και πάλι με τη μορφή πολλών ακραίων καιρικών φαινομένων. Από πλημμύρες στη Νορβηγία, τη Σλοβενία και την Αυστρία έως τους καύσωνες στη νότια Ευρώπη.

"Η φετινή χρονιά και κυρίως το φετινό καλοκαίριπρέπει να αποτελέσει σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή δράση κατά της κλιματικής καταστροφής", ζήτησε η Νόιμπαουερ στη σλοβενική πρωτεύουσα Λιουμπλιάνα. „Απαιτούμε από τους Ευρωπαίους ηγέτες να αφυπνιστούν απέναντι σε αυτή την κρίση". Αυτό είναι και το αίτημα που η Νοϊμπάουερ, η Tούνμπεργκ και ομοϊδεάτες τους διατυπώνουν ξανά και ξανά, ότι η κλιματική αλλαγή πρέπει επιτέλους να αντιμετωπιστεί ως κρίση από τους πολιτικούς, τις επιχειρήσεις και τα μέσα ενημέρωσης.  Αλλά τα πράγματα δεν κινούνται τόσο γρήγορα όσο απαιτούν οι ίδιοι και πολλοί επιστήμονες. Το αποτέλεσμα; Το κίνημα γίνεται πιο ριζοσπαστικό.

Αντιπαραγωγική η ριζοσπαστικοποίηση

Για παράδειγμα οι ακτιβιστές της Τελευταίας Γενιάς (Letzte Generation) μπλοκάρουν δρόμους και πίστες αεροδρομίων, παρεισφρύουν και διαταράσσουν μεγάλες εκδηλώσεις, κολλούν μέλη του σώματός τους σε γνωστά έργα τέχνης. Θεωρούν ότι με τέτοιες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας θα ευαισθητοποιήσουν περισσότερο την κοινωνία για να αντιληφθεί πόσο επείγον είναι το πρόβλημα. Βέβαια, είναι αμφίβολο αν βοηθούν, ίσως το αντίθετο, μάλλον βλάπτουν. Έρευνα της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης More in Common κατέδειξε ότι η κοινωνική εικόνα του κινήματος προστασίας του κλίματος έχει αλλάξει αισθητά τελευταία. Στη Γερμανία η στήριξη μειώθηκε στο μισό, από 68 στο 34% από το 2021 μέχρι σήμερα. Ειδικά τα μπλόκα στους δρόμους αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό επικριτικά, παρά το γεγονός ότι πολλοί δεν αρνούνται τη θεμελιώδη ανάγκη για ισχυρή προστασία του κλίματος. „Πολλοί μπορεί να απορρίπτουν συγκεκριμένες διαμαρτυρίες με τον τρόπο που γίνονται, και ταυτόχρονα να αναγνωρίζουν πόση σημασία έχει η δέσμευση για το κλίμα", επισημαίνει η οργάνωση.

Με άλλα λόγια η κοινωνία έχει στείλει στο πυρ το εξώτερον τις κοινωνικές δράσεις; Τουλάχιστον ο όρος προστασία του κλίματος έχει σταματήσει προ πολλού να της προκαλεί μόνο θετικούς συνειρμούς. "Η λέξη αυτή είναι πια καμμένο χαρτί" είπε ο Μογίμπ Λατίφ, ερευνητής κλίματος στην εφημερίδα Neue Osnabrücker Zeitung. Οι διαμαρτυρίες της Τελευταίας Γενιάς είναι εξίσου "αντιπαραγωγικές" με τη συζήτηση για τον νόμο περί θέρμανσης. "Όταν ο κόσμος ακούει τη λέξη προστασία του κλίματος, χτυπάει ο κώδωνας του κινδύνου", λέει χαρακτηριστικά. Τελευταία πολιτικοί από διάφορα κόμματα χαρακτήρισαν τα μέλη της ως εγκληματίες. Η Νοϊμπάουερ εξέφρασε την απογοήτευσή της. "Είναι απογοητευτικό διάφοροι πολιτικοί εκπρόσωποι να προτιμούν τις προσβολές ακτιβιστών αντί να αναγνωρίζουν ότι το κίνημα για το κλίμα είναι απαραίτητο μόνο και μόνο επειδή οι ίδιοι δεν έκαναν τη δουλειά τους τις τελευταίες δεκαετίες".                                             

Και η Tούνμπεργκ τι απέγινε; Το νεαρό κορίτσι με τις πλεξούδες της Πίπης της Φακιδομύτης, έχει γίνει προ πολλού νεαρή γυναίκα. Μόλις πριν από τέσσερις εβδομάδες τής επεβλήθη πρόστιμο στη Σουηδία, επειδή δεν ακολούθησε τις οδηγίες της αστυνομίας κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για το κλίμα στο λιμάνι του Μάλμε. Το καλοκαίρι τελείωσε με επιτυχία το σχολείο, οπότε η κινηματική της δραστηριότητα στο πλαίσιο της „σχολικής απεργίας" τελείωσε, αλλά όχι ο ακτιβισμός στο πλαίσιο του Fridays for Future. Στις 15 Σεπτεμβρίου αναμένεται να δεχθεί την παγκόσμια αλληλεγγύη. Το Fridays for Future σχεδιάζει τις επόμενες παγκόσμιες διαμαρτυρίες για το κλίμα, πάντα Παρασκευές. Στόχος να ενθουσιαστούν ξανά οι μάζες για την προστασία του κλίματος.  

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου