Риека и Голвеј - градови на културата со шарм

Риека на туристите досега не беше посебно вредна за да ѝ посветат внимание. Повеќето од нив само ќе поминеа набрзина покрај овој град на пат за Опатија или Истра, или подолу, кон Далмација. Зашто во Риека практично нема некаква голема плажа со лежалки и шарени чадори за сонце. Но, на овој град и не му е потребно нешто такво, неговиот шарм почива на сосема други нешта.

Риека е поврзница на централна и југоисточна Европа. Пристанишниот град е мешавина од средновековни тврдини, раскошни палати од времето на Австро-Унгарија, пазари во стилот на сецесија (југендстил), социјалистички новоградби и напуштени фабрики кои чезнеат да бидат разбудени од својот сон. И, кому тогаш му е потребна некаква плажа?

До Првата светска војна Риека ѝ припаѓала на Хабсбуршката монархија, а од 1924 до 1945 година поголемиот дел од градот ѝ припаѓал на Италија. Следува времето на Југославија, во кое Риека се издигна во град за пример, со бродоградилишпта, рафинерија и фабрики. Бројот на жители се зголеми од 25.000 на 200.000, но по распадот на Југославија многу фабрики ги затворија своите порти, а нивните погони се претворија во сцени од Апокалипсата. Многумина останаа без работа, преостанаа уште само услужните дејности, или - преселба за да се преживее. Денес во Риека живеат уште 130.000 луѓе.

Убавина и ново во старото

Риека од ЕУ доби поддршка од 40 милиони евра за 2020 година. Но, за разлика од други престолнини на културата, градот на Кварнер нема намера да гради нови згради. Риека сака да го зачува старото и од тоа да направи ново: „Напуштените фабрики се дел од идентитетот на градот, тие имаат своја приказна. Затоа одлучивме да не ги уриваме, туку да ги преобликуваме“, објаснува Ирена Крегар Шегота, раководителка на одделот за комуникации на Риека 2020.

Како што е на пример поранешната фабрика „Рикард Бенчиќ“ во улица „Крешимирова“ - на ареал од 27.000 квадратни метри свој дом ќе најдат четири нови културни институции.

И бродот Галеб, некогаш товарен, па воен, а на крајот јахта на Тито, се претвора во музеј. Туристите се многу заинтересирани за тој брод, некои жители на Риека и не многу: „Некои тој брод го поистоветуваат само со Тито и со Југославија и се недоверливи кон она како ќе го прикажеме тоа поглавје од нашата историја. Но, наша цел е да се прикаже целата историја на тој брод, која е почната многу пред Тито и која е исклучително интересна. Освен тоа, веруваме дека бродот како музеј ќе стане омилена туристичка атракција и со тоа ќе може да стане добар извор на приходи во градот“, вели Ирена Крегар Шегота.

Отворен, толерантен и мултикултурен

Риечката културна сцена привлекува многу слободни уметници и љубители на слободата. Риека отсекогаш била на глас како динамичен и прогресивен град. Таа се фали дека е место на раѓање на хрватскиот панк со групи како што е Параф. „Пристаниште на различности“ е парола која Риека ја зеде за своите активности како престолнина на културата. Пристаништето е врата кон светот низ која се дојдени многу националности, култури и вери. Сите тие ја прават Риека посебен град. Во инаку повеќе конзервативната Хрватска, Риека е потолерантна, поотворена и послободна.

Тука без какви било инциденти се одржува и ЛГБТ-фестивалот Smoqua, што не е случај во сите градови на Хрватска, каде јакнат силите на десницата. „Риека е толерантен град во кој разноликоста не само што се прифаќа, туку така и се живее. Ние сме и прв град во Хрватска кој стана дел од мрежата на Европскиот совет - Intercultural Cities. Затоа и се одлучивме за паролата 'Пристаниште на различности'. Таа парола ја поставуваме и како прашање за Европа - во која мера е Европа подготвена да ги прифати различностите?“, прашува Ирена Крегар Шегота.

Повеќе:Европа е култура

Голвеј: „Како Барселона, само со дожд“

Еден  пат во прв план, ридови во позадина и еден јарец кој скептично гледа во камерата - така на интернет се претставува градот Голвеј. Чиста природа! За култура мора да се пребарува по екранот, но се наоѓа: музика, танц, литература, поезија. За секого по нешто.

Мало универзитетско местенце со одвај околу 80.000 жители на западниот брег на Ирска, на работ на Европа и со поглед кон Атлантикот. „Следната станица е Америка“, вели креативната директорка Хелен Мериџ претставувајќи ја културната програма. Голвеј е на глас како престолнина на традиционалната ирска музика. На секој агол свират улични свирачи и тоа наспроти лошото време. „Голвеј е како Барселона во време на дожд, зашто тука дожд врне 240 дена во годината“, објаснува Хелен Мериџ. А, кој не може да излезе на крај со вечниот дожд, најдобро нека намине во првиот паб. Таму секогаш се собира шарено друштво и секогаш е ведро, со локални пијалоци и музика, што значи доброто расположение е загарантирано.

Голвеј се наоѓа на околу 160 километри оддалеченост од британска Северна Ирска. Тоа ги буричка духовите, зашто на крајот на јануари Велика Британија треба да излезе од ЕУ и многумина стравуваат од повторно разгорување на северноирскиот конфликт, кој на тоа подрачје од Европа однесе илајдници животи, а повредени се десетици илјади луѓе. „Фестивалот доаѓа во вистински момент, зашто културата ни е попотребна од кога и да е досега“, вели ирскиот амбасадор во Лондон, Адријан О'Нил. Зашто, културата може да ја промени и состојбата на духот.

Големи се надежите дека титулата Европска престолнина на културата ќе помогне за попуштање на тензијата на островот со оглед на Брегзит. Подготовките се почнати одамна, а Хелен Мериџ точно знае какво ќе биде времето на свеченоста на отворањето - ќе паѓа, се разбира, дожд и ќе дува силен ветер. „Но, забавата ќе биде извонредна“, уверена е креативната директорка. Значи, заборавете на временската прогноза. Таа во Голвеј и онака не е многу важна.