Потфрли ли германскиот федерализам во кризата?

Странците со дозвола за постојан престој во Германија деновиве не можат да се изначудат на она што го читаат во германските медиуми. Вчудоневидувачки е колку многу и со каква страст, коментаторите и аналитичарите во последно време ја критикуваат Германија. Во контекст на очигледно покажаните слабости во врска со борбата со пандемијата се зборува за „нова германска неспособност“, се пишува за „повеќеслојно потфрлање на политиката“ и за „структурно нефункционирање“ на системот, па дури за „неуспех на државата“.

Во ред, можеби една од германските карактеристики е секогаш да се оди во екстреми. Така сега воспевањето од пред една година кога сите задоволно слушаа воодушевувачки коментари од странство поради успехот во совладувањето на кризата во првиот пандемиски бран оди во другата екстремна крајност. Но посебно е интересно каде ја наоѓаат причината за сегашните неуспеси. Многу често во овој контекст се споменува „расцепканост“ на државната структура и нејзината „фрагментираност“. Тоа се погрдни изрази за федералната структура на земјата востановена по Втората Светска Војна.

Уставен патриотизам значи да се почитува Уставот

Кон средината на 1980те германскиот филозоф Јурген Хабермас понуди елегантно решение за германската нелагодност во однос на традицијата со етничкиот патриотизам. Тој предложи прифаќање на концептот на уставен патриотизам. Тој предлог воглавно е радо прифатен. Германскиот Устав ја уредува државата консеквентно во согласност со начелата на федерализмот, и тоа не само на највисоко ниво како сојузна држава во која покраините имаат далекусежни овластувања, туку и во рамки на самите покраини, па се до локално ниво.

Едно од темелните начела на повоена Германија е идејата различни субјекти да се вклучат во процесите на носење одлуки и со тоа одговорноста за нив да се пренесе на повеќе нивоа. За тоа постојат добри, историски причини. Последниот пат кога земјата беше централистички уредена (по начелото „еден народ, една држава“), тоа како што е познато заврши катастрофално – и за Германија, и за многу други. Висок степен на самостојност не само за покраините, туку и за комуналните Оддели за здравство или Матични уреди при тоа не е никаков пропратен ефект, туку напротив, составен дел на концептот.

Повеќе:

-Корона-криза: Канцеларката ја презема командата?

-Германија и борбата против Ковид: Колебливост и разочарувања

-Корона: Расте критиката за кризниот менаџмент на германската влада

Поради тоа еден германски канцелар (или канцеларка) не може да владее како што ќе му се посака, ниту да ја наметнува својата волја – како што многумина и префлаат сега. Поранешниот канцелар Герхард Шредер, кој своевремено се обиде да направи такво нешто, не случајно заврши во прегратка на рускиот автократ Владимир Путин. Поточно германската верзија на американскиот принцип „контрола и рамнотежа“ со тек на времето доведе до премногу раширена пракса на барање компромиси во земјата, и каде што е можно консензус.

Федерализам наспроти централизам

Во кризни ситуации јасно се покажуваат и недостатоци. Федерализам во комбинација со демократија е компликуван, спор и скап. Барањето компромис и тежнеење кон консензус е напорен процес кој бара време и се трошат сили. Во време на криза тоа делува како политичарите на власт да не знаат што сакаат и се двоумат. Ова ги збунува луѓето и ги прави несигурни. Се јавува желба за некој кој одлучно ќе каже по кој пат треба да се оди, кој ќе даде јасни насоки, кој ќе ја „подмачка“ машината. И тоа е разбирливо.

Но поради ова де се „демонтира“ федералната структура е неразумно. Решението за дилемата федерализам наспроти централизам може да се пронајде во практични решенија кои ќе важат на одредено време. Така на пример, може да се донесе Закон за цивилна заштита во случаи на катастрофа со широки овластувања, и тоа таков кој би важел во целата земја, а не како што е сега случај секоја сојузна покраина да има свој.

Или во постоечкиот Закон за заштита од инфекции да се додадат проширени овластувања за сојузната Влада кои би можеле да се применуваат во јасно утврдени услови.

И двата притоа би требало да бидат усвоени во рамки на демократска процедура, без одлагање на итна седница во парламентот. И временскиот рок треба да биде јасно дефиниран, при што секое продолжение би требало да добие согласност и од парламентот (Бундестагот) и од Советот на федерални држави (Бундесратот).

Барање компромис како принцип

Но, две работи треба да се имаат на ум. Од една страна, не е сигурно дека онаму каде што имаме концентирана моќ донесувањето на погрешни одлуки е помало и дека нема да се случи капетанот на бродот да налета на подводна карпа. За тоа има бројни примери, дел од нив и во сегашната пандемиска криза. Така на пример, Франција каде што претседателот е многу моќен, не може баш да се претстави како пример на земја која успешно се справува со кризата. Од друга страна, точно е дека демократијата и федерализмот се поспори и поскапи, но на долг рок тие сепак се покажуваат како поефтини и поефикасни од автократија или диктатура.

Германија, на овој начин со децении беше успешна. Тоа е и една од причините поради кои многумина во странство и се воодушевуваат на Германија и често и завидуваат, и тоа не само поради добрите автомобили кои се произведуваат во земјата. И многу странци сакаат да дојдат во Германија не само затоа што тука можат да најдат работа и пристојна плата, туку и поради тоа што овде се чувствуваат сигурни и можат слободно да живеат. Со оглед на сето ова, нема да биде изненадување, ако еден ден се решат оваа земја да им стане постојано место на живеење.