Guterres: Rzecznik uchodźców, człowiek z sercem i wizjoner

Czas, w którym Antonio Guterres pełnił w ONZ funkcję komisarza ds. uchodźców, był naznaczony kilkoma wielkim kryzysami migracyjnymi. Głównie konflikty w Syrii, Iraku i Jemenie czy w Sudanie Południowym obfitowały pod koniec jego kadencji w trudne do wyobrażenia liczby: ponad 60 mln ludzi na całym świecie w 2015 roku uciekało przed jakimiś konfliktami i nędzą. To niespotykana liczba w 70-letniej historii Narodów Zjednoczonych. 

– Jeszcze nigdy nie było takiej potrzeby tolerancji, empatii i solidarności z ludźmi, którzy stracili wszystko – skomentował to Guterres.  - Ta sytuacja dotknęła miliony ludzi, zarówno tych, którzy byli zmuszeni do ucieczki jak i tych, którzy zaoferowali im miejsce u siebie w domu i opiekę.

Cień nadziei w kryzysie uchodźczym

Guterres był w latach 1995-2002 premierem Portugalii. W tym czasie ten słaby ekonomicznie kraj wszedł do strefy euro. Sensację wywołał głęboko wierzący katolik rozpisanym referendum ws. dekryminalizacji aborcji. Portugalczyk był ostro krytykowany przez przeciwników usuwania ciąży za to, że przyczynił się do zwycięstwa przeciwnego obozu. Guterres wielokrotnie wymieniany był jako kandydat na prezydenta Portugalii, ale zawsze odmawiał.

Jako wysoki komisarz ONZ ds. uchodźców w latach 2005-2012 przeprowadził gruntowne reformy strukturalne Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), za co zebrał pochwały. Kontrowersyjna była 20-procentowa redukcja liczby zatrudnionych w siedzibie ONZ w Genewie. Pomimo małej liczby pracowników, Guterres pokazał, że można realizować większą liczbę projektów, wręcz trzykrotnie większą. . 

Organizacja monitorująca przestrzeganie praw człowieka Human Rights Watch wyraziła zadowolenie z nominacji Portugalczyka na sekretarza generalnego ONZ. Guterres będzie „bezpośrednim i skutecznym rzecznikiem uchodźców”. W opinii Human Rights Watch, nowy sekretarz generalny ONZ będzie potrafił „w zupełnie nowy sposób mówić o prawach człowieka w czasach wielkich wyzwań”. Doświadczony, obyty w świecie, uzdolniony językowo i naturalny – to cechy, jakimi go się najczęściej opisuje. Do tego uchodzi on za znakomitego mówcę, który płynnie włada angielskim, francuskim i hiszpańskim. Guterres sprawdził się także jako wytrawny strateg, który dąży do wytyczonych celów. To jemu przypisywane są umiejętności rozbudzenia polityków i opinii publicznej w sytuacji najpilniejszych konfliktów globalnych oraz znalezienia odpowiednio dobitnych słów.

Apele do społeczności międzynarodowej

Tuż po nominacji Guterresa na sekretarza generalnego ONZ, Portugalczyk niezłomnie ostrzegał przed zaostrzeniem konfliktu uchodźczego i wezwał rządy bogatych państw, aby przeznaczały więcej środków na pomoc humanitarną. – Bogatym państwom nie wolno umywać od tego rąk w imię źle pojętej troski o swoje bezpieczeństwo – zaznaczył. Jako sekretarz generalny Narodów Zjednoczonych od 2017 roku Guterres będzie mógł ponowić ten apel z większą siłą autorytetu. Oczekują go ogromne zadania, z których konflikt syryjski i skłócona z tego powodu Rada Bezpieczeństwa są najpewniej największym wyzwaniem.  – W przypadku kryzysu naznaczonego masową śmiercią, z czym mamy do czynienia w Syrii, nie jest tajemnicą, że doprowadzenie do zgody jest sprawą niecierpiącą zwłoki – powiedziała amerykańska ambasadorka przy ONZ Samantha Power.

Pomimo napięć na arenie międzynarodowej pomiędzy Rosją a Stanami Zjednoczonymi, członkowie Rady Bezpieczeństwa byli na konferencji prasowej w siedzibie ONZ w Nowym Jorku zaskakująco jednomyślni, jeśli chodzi o kandydaturę Guterresa.  – Ostatecznie pozostał tylko jeden kandydat i jego doświadczenie. Przekonały jego wizja i wielostronność uzdolnień w wielu obszarach – podkreśliła Power. Ambasador Rosji przy ONZ Witalij Czurkin nazwał Guterresa bezsprzecznym faworytem na następcę obecnego sekretarza generalnego Ban Ki Moona, którego kadencja upływa pod koniec roku. Zgromadzenie Ogólne ONZ mogłoby już w przyszłym tygodniu podjąć decyzję o następcy Ban Ki Moona. Zazwyczaj skłania się ono do kandydatury wspieranej przez Radę Bezpieczeństwa.

„Najlepszy kandydat ze wszystkich”

Niepisanym prawem kandydat lub kandydatka na nowego sekretarza generalnego ONZ miał pochodzić z Europy Wschodniej. Wielu z ogółem 193 krajów członkowskich ONZ skłaniało się po raz pierwszy w historii do wytypowania kobiety na tę funkcję. Ubiegało się o nią dziesiątki kandydatów – połowę stanowiły kobiety.

Ale Guterres okazał się jednoznacznie najlepszym kandydatem ze wszystkich. Szefowa unijnej dyplomacji Federica Mogherini nazwała Portugalczyka „dobrym przyjacielem, wizjonerem, człowiekiem z sercem, człowiekiem czynu”.

 

Sabrina Pabst /Barbara Cöllen