Eksperci o uchodźcach: „Więcej realizmu, mniej ideologii”

W I kwartale 2017 roku przybyło do Niemiec znacznie mniej uchodźców niż w tym samym okresie 2016 roku. Jednak do Europy ciągle jeszcze przedostają się przez Morze Śródziemne ludzie w łodziach i pontonach ryzykując życie. Nauczyciele w Niemczech często czują się pozostawieni na pastwę losu w swoich zabiegach o integrację dzieci uchodźców w szkołach. Także najnowsza ekspertyza niemieckiej Fundacji na rzecz Integracji i Migracji (SVR) przypomina bardziej listę spraw do załatwienia niż laurkę za sukcesy w polityce wobec uchodźców.

Dla partii rządzącej koalicji SPD i CDU/CSU oznacza to nic innego jak zakasanie rękawów i pokazanie, co potrafią, jeśli chcą zabłysnąć w jesiennych wyborach. Gdyż dla wyborców, jak wynika z sondaży, „uchodźcy i migracja“ są najważniejszymi kwestiami, którymi rząd powinien się zajmować w tym roku.

W opinii ekspertów fundacji SVR, ostatnie sukcesy antyimigranckiej partii AfD oraz przez liczebny udział obywateli w niektórych manifestacjach Pegidy, świadczą „o lękach, zastrzeżeniach i negatywnych nastawieniach społecznych do imigrantów, które przez polityków nie są w ogóle lub za rzadko podejmowane jako temat".

Najważniejsze zadania dla Unii Europejskiej

Jeśli chodzi o Unię Europejską, fundacja SVR sugeruje potrzebę ujednolicenia procedur azylowych we wszystkich państwach unijnych, do podziału odpowiedzialności między nimi oraz do tworzenia nowych, legalnych dróg migracji do Europy.

W przeciwieństwie do Komisji Europejskiej, która opowiada się za centralnym systemem relokacji z krajów, które przyjęły najwięcej uchodźców do krajów, które przyjęły ich najmniej, eksperci SVR uważają, że należy uwzględniać życzenia tych, których dotyczy relokacja. Jeśli ktoś znajdzie pracę w jakimś kraju, powinien w nim zostać. Można, sugerują eksperci, wprowadzić okres oczekiwania na świadczenia socjalne w preferowanym przez uchodźcę państwie.

Planowaną współpracę z krajami tranzytowymi, przez które uchodźcy dostają się do UE, autorzy ekspertyzy oceniają wprawdzie jako trudną. Ostrzegają jednak przed całkowitym potępianiem umowy UE z Turcją ws. migrantów. Ich argument - umowa z Turcją „zrywa z perwersyjną logiką”. Piszą oni: „Zgodnie z obecnymi prawami dla uchodźców, tylko ci mają prawo do ochrony, którzy na terytorium Europy dostaną się w nieprzepisowy sposób; ci, którzy tego nie robią, zwyczajnie nie są uwzględniani”.

Tworzenie „negatywnych i pozytywnych zachęt” mogłoby powstrzymać ludzi przed podejmowaniem ryzyka przepraw przez Morze Śródziemne – uważają eksperci. Ich zdaniem można na przykład proponować programy przesiedlenia do Europy dla tych, którzy najpilniej potrzebują ochrony: prześladowanym kobietom, osieroconym nieletnim, osobom starszym i chorym. 

Aby zachęcić kraje, z których uchodźcy uciekają do UE, do przyjmowania ich z powrotem, można by oferować „atrakcyjne programy”: legalnej migracji oraz wspierania współpracy gospodarczej i wymiany naukowej. Ponadto państwa UE powinny, zdaniem autorów ekspertyzy fundacji SVR, stworzyć wspólną listę „państw bezpiecznych”, z których pochodzą imigranci. 

Sugestie dla niemieckiego rządu

Niemieckiemu rządowi eksperci sugerują, aby nie „mieszał” poszukujących azylu z migrantami zarobkowymi. Deportacje powinny się, w ich opinii odbywać szybko i w sposób nie uwłaczający godności człowieka. Gdyż, jak ostrzegają, jeśli pobyt w Niemczech nie zostanie skrócony poprzez zastosowanie odpowiednich środków „system azylowy szybko straci na wiarygodności”.

Jeśli chodzi o integrację uchodźców w społeczeństwie, autorzy ekspertyzy dostrzegają największe wyzwania w obszarze edukacji – w zapobieganiu podziałom etnicznym i segregacji społecznej w szkołach oraz w tworzeniu warunków do zintegrowanego nabywania umiejętności językowych w życiu codziennym.

Jednak co do możliwości uzupełniania niedoborów wykwalifikowanych pracowników przez uchodźców, niemieccy eksperci są sceptyczni. Z drugiej strony nie należy też oczekiwać, że napływ imigrantów spowoduje wzrost stopy bezrobocia wśród społeczności lokalnych czy też trwale wpłynie na obniżenie poziomu zarobków.

I jeszcze o jednym przypominają niemieccy eksperci politykom. Apelują o więcej realistycznego podejścia a mniej ideologii. 

Autorzy ekspertyzy SVR wskazują wreszcie na deficyty wiedzy w Niemczech o tym, jakie wartości cenią sobie uchodźcy: „W publicznej dyskusji istnieją na ten temat dwie sprzeczne opinie. Jedni (głównie z obozu lewicy) zakładają, że wartości te są podobne lub zasadniczo zgodne z naszymi. Inna grupa (głównie z obozu konserwatywnego) ostrzega, że wyobrażenia uchodźców o polityce i kulturze są nie do pogodzenia ze standardami w Niemczech, a nawet sugerują, że cudzoziemcy przybywają po to, aby zaszczepić swoje wartości w Niemczech”. 

DPA/ Anne-Beatrice Clasmann, Barbara Cöllen