Indeks wolności prasy 2023: sytuacja w Polsce nadal kiepska
3 maja 2023
Warunki pracy dziennikarzy i pracowników mediów w 70 ze 180 badanych państwa nadal są trudne, a w 2022 roku sytuacja w tym obszarze zrobiła się najbardziej niestabilna od dłuższego czasu – piszą Reporterzy bez Granic w nowej edycji Światowego Indeksu Wolności Prasy.
Ranking ten organizacja publikuje co roku, w Światowy Dzień Wolności Prasy, który przypada 3 maja. Pokazuje on sytuację prasy w badanych państwach – w tegorocznej edycji jest ich 180. Podczas tworzenia rankingu bierze się pod uwagę pięć typów wskaźników: oprócz bezpieczeństwa są to: kontekst polityczny, ramy prawne, kontekst ekonomiczny oraz kontekst społeczno-kulturowy. Dane zbiera się metodą badania jakościowego z wykorzystaniem kwestionariuszy i ilościowego (liczby ataków na przedstawicieli mediów).
W czołówce rankingu od lat są państwa Europy Północnej i Zachodniej, stabilne demokracje, gdzie gwarancje wolności mediów są najsilniejsze, na dole rankingu – Bliski Wschód, Afryka Północna, Korea Północna i Chiny, gdzie praca w mediach oznacza często narażanie życia.
Indeks wolności prasy 2023: czołówka
Czołówka rankingu nie zmieniła się znacząco w stosunku do poprzedniego roku: pierwsze miejsce po raz siódmy z rzędu zajmuje Norwegia. Po raz pierwszy od dłuższego na drugim miejscu znalazł się kraj spoza Skandynawii: Irlandia, gdzie wzrósł pluralizm na rynku medialnym, a zmiana przepisów o zniesławieniu lepiej chroni media przed napastliwymi pozwami. Dalej są Dania, Finlandia, Szwecja, Litwa, Estonia, Portugalia i na 10. miejscu pierwszy spoza Europy Timor Wschodni.
Indeks wolności prasy: spadek Niemiec
W tym roku Niemcy w rankingu znów zaliczyły spadek: z 16. na 21. miejsce. Powodem jest wzrost przypadków przemocy wobec dziennikarzy: do 103 odnotowanych przez Reporterów bez Granic ataków fizycznych, w większości w kontekstach ideologicznych, antysemickich i skrajnie prawicowych.
Mimo to Niemcy, jak większość państw Europy, są i tak w dobrej sytuacji, jeśli chodzi o wolność prasy – należą do nielicznej grupy państw, gdzie sytuacja mediów jest „dobra” lub „zadowalająca”. Europa jest nadal regionem, w którym dziennikarze mogą relacjonować z największą swobodą. Ogólnie Reporterzy bez Granic oceniają sytuację w 52 państwach jako „dobrą” lub „zadowalającą” i większość z tych państw to Europa i inne kraje Zachodu.
W Europie najbardziej (oprócz Rosji) wyróżnia się Białoruś, w której sytuację mediów twórcy rankingu oceniają jako złą, bez możliwości funkcjonowania wolnych mediów.
Indeks wolności prasy 2023: Polska
Polska awansowała w tegorocznym rankingu o 9 miejsc: z 66. (najgorsza pozycja w historii Polski) na 57. „Rok 2022 był (w Polsce – red.) relatywnie spokojny z punktu widzenia wolności prasy” – zauważają w raporcie Reporterzy bez Granic. Z tego oraz ze zmiany pozycji innych państw wynika, że miejsce Polski to efekt nie poprawy sytuacji, ale braku jej wyraźnego pogarszania się w porównaniu z rokiem 2021 r. To wtedy nastąpiło w Polsce kilka niekorzystnych dla wolności mediów zmian, m.in. podporządkowany PiS Orlen przejął media należące do Polska Press i rozpoczął w nich zmiany personalne i dotyczące polityki wydawniczej.
Reporterzy bez Granic zauważają, że w Polsce nadal zagrożeniem dla wolności prasy pozostaje władza polityczna, po której zmianie Polska spadła w rankingu aż o 48 pozycji (od 2015 do 2022 r.). Prywatne media nadal pozostają wolne i pluralistyczne, ale są pod presją konkurencji ze strony mediów orlenowskich oraz publicznych, zamienionych – co pisze się wprost – w narzędzie propagandy i wspieranych z publicznych pieniędzy.
W Polsce świadomość opinii publicznej nt. wolności mediów pozostaje słaba – oceniają Reporterzy bez Granic. Polska od kilku lat należy (wraz z Węgrami, Ukrainą, krajami bałkańskimi) do grupy w państw, które z wolnością prasy mają „zauważalne problemy”.
Chiny i ogon rankingu
Na końcu rankingu znajduje się Korea Północna (180), gdzie rząd nie zezwala na żadną niezależną sprawozdawczość. Sytuacja w Wietnamie (178) i Chinach (179) jest niewiele lepsza. O Chinach Reporterzy bez Granic piszą: „W żadnym innym kraju w więzieniach za swoją pracę nie siedzi więcej dziennikarzy, obecnie jest ich co najmniej 100. Ponad dziesięciu może umrzeć w więzieniu, jeśli nie zostaną natychmiast zwolnieni”.
W ogonie rankingu są też są Turkmenistan (176) i Iran (177).
Rosja i Ukraina: inne pozycje w rankingu
Rosja zajmuje w rankingu miejsce wśród krajów totalitarnych i autorytarnych: 164. Powód to niemal całkowite tłumienie niezależnych doniesień o rosyjskiej agresji na Ukrainę. Ukraina z kolei awansowała ze 106. na 79. miejsce. Jest w grupie krajów, wśród których jest i Polska – z „zauważalnymi problemami” w obszarze wolności słowa”.
Według Reporterów bez Granic działania rosyjskie mają również negatywny wpływ na niektóre kraje afrykańskie, takie jak Mali, Burkina Faso i Republika Środkowoafrykańska. Organizacja ostrzega, że całemu regionowi Sahelu grozi przekształcenie się w „strefę wolną od wiadomości”.
Szczególna jest sytuacja Meksyku (128. miejsce), który jest co prawda państwem demokratycznym, ale z fatalną w tej grupie państw sytuacją w obszarze wolności mediów. W 2022 r. zginęło tam – wg Reporterów bez Granic – co najmniej 11 osób z powodu wykonywania pracy w mediach, a 28 w ostatnim czasie zaginęło. To światowy rekord.
(DPA, AFP, EPD, KNA/mar, qu, al)