Prestiżowa nagroda dla Guterresa. "Odważny Europejczyk"

Antonio Guterres, 70-letni Portugalczyk stojący na czele ONZ, otrzymał w czwartek (30.05.2019) w Akwizgranie prestiżową nagrodę im. Karola Wielkiego, jedno z najważniejszych wyróżnień europejskich.

– Za swoją wspaniałą pracę jako Europejczyk na czele Narodów Zjednoczonych Guterres zasługuje na respekt i poparcie, także za swoją postawę wobec wyzwań ochrony klimatu i tak bardzo nieodzownego multilateralizmu – powiedział burmistrz Akwizgranu Marcel Philipp. – Nagrodę im. Karola Wielkiego otrzymuje odważny Europejczyk, który swoje życie poświęcił przyszłości Europy. Oznaczenie go tą nagrodą ma także być apelem o odpowiedzialność Europejczyków na świecie – powiedził chadecki polityk na uroczystości w sali koronacyjnej akwizgrańskiego ratusza z udziałem m.in. króla Hiszpanii Filipa VI. 

Strateg z Lizbony

– To imponujące, że nie poddali się, mimo że stoją przed tak ogromnym wyzwaniem – powiedział Antonio Guterres kilka tygodni temu. Miał na myśli państwa wyspiarskie na Pacyfiku, które odwiedził pragnąc przekonać się osobiście o namacalnych już skutkach zmian klimatycznych. 

To samo zdanie można by powiedzieć także o nim samym. Odkąd Antonio Guterres w 2017 r. przejął ten urząd od Ban Ki Moona, wyzwania dla Organizacji Narodów Zjednoczonych stały się jeszcze większe. Ale Guterres, podobnie jak wspomniane kraje wyspiarskie postanowił się nie poddawać.

Wystarczy przyjrzeć się kamieniom milowym działalności politycznej Antonio Olivera Guterresa, by odnieść wrażenie, że jego ojczyzna Portugalia w obliczu szans, które dawały globalizacja i multilateralizm szybko stała się dla niego zbyt mała. I tak uchodzi on za wizjonera „strategii lizbońskiej”, dzięki której UE w ciągu 10 lat stała się wiodącym obszarem gospodarczym na świecie. Podczas portugalskiej prezydencji w pierwszym półroczu 2000 r. zapadła decyzja o przyjęciu Grecji do strefy euro, doprowadzono do układu o wolnym handlu z Meksykiem oraz sankcjonowano Austrię z powodu udziału w rządzie prawicowo populistycznej partii FPOe. Pomocą na parkiecie europejskimsłużyła Guterresowi, oprócz rodzimego portugalskiego, także płynna znajomość języka hiszpańskiego, francuskiego i angielskiego. Podczas sześciomiesięcznego sprawowania przez Guterresa urzędu przewodniczącego Rady Europejskiej (I poł. roku 2000) gazeta „Neue Zürcher Zeitung”określiła go mianem „pragmatycznego utopisty”. I to określenie do dziś nic nie straciło ze swej aktualności. Już na stanowisku premiera Portugalii (1995-2001) dla socjalisty Guterresa kompromis i dialog były szczególnie ważne.

Dramaty uchodźców

W tym okresie Antonio Guterres nawiązywał też liczne międzynarodowe kontakty. Został doradcą sekretarza generalnego ONZ Kofi Annana w kwestiach socjalnych w Brazylii. W maju 2005 r. został mianowany Wysokim Komisarzem Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). Za czasów Guterresa budżet tej organizacji, zatrudniającej 9 tys. pracowników w 123 krajach, osiągnął wysoki poziom 6,8 mld dolarów. Jednocześnie coraz większy stawał się dramat uchodźców w różnych częściach świata, głównie w Syrii. Portugalczyk już wcześniej sygnalizował ignorancję bogatych państw i krytyczną sytuację finansową UNHCR, która przyczyniła się do pogorszenia warunków uchodźców syryjskich w obozach w krajach sąsiedzkich. Kiedy w 2015 r. szczególnie dużo uchodźców wyruszyło do Europy, Guterres uskarżał się w jednym z wywiadów na „chaotyczną sytuację we wspólnocie światowej”.

Jednak Portugalczyk nie należy do tych, którzy narzekają. Kiedy w 2015 r. nie zdecydował się na kolejną kadencję w UNHCR i urząd po nim przejął Włoch Filippo Grandi, okazało się, że Guterres ma zakusy na stanowisko sekretarza generalnego ONZ. Początkowo uchodził za outsidera, gdyż wielu członków Narodów Zjednoczonych życzyło sobie na to miejsce kobiety, i to najlepiej z Europy Wschodniej. Ostatecznie wygrał Guterres i to bez sprzeciwu mocarstw z prawem weta: USA, Chin, Rosji, Francji, i Wlk. Brytanii.

Sekretarz Generalny 

Po dziesięciu latach Ban Ki Moona wielu dyplomatów miało nadzieję, że wraz z objęciem w 2017 r. przez Antonio Guterresa stanowiska sekretarza generalnego powieje w ONZ nowy wiatr. Krótko po tym jak Portugalczyk objął urząd w Nowym Jorku, w Waszyngtonie zaprzysiężony został na prezydenta USA Donald Trump, który chętnie idzie na konfrontację z ONZ-em, grożąc też od czasu do czasu wycofaniem się USA z tej organizacji. W przeciwieństwie do Trumpa, zdecydowanego przeciwnika multilateralizmu, Antonio Guterres jest jego zdecydowanym orędownikiem.

Głównymi priorytetami w dotychczasowej działalności obecnego sekretarza generalnego stały się powiązane ze sobą kompleksowe tematy migracji i zmian klimatycznych. Za sukcesy w pierwszej połowie kadencji Guterresa trzeba uznać niewiążące pakty ONZ ws. uchodźców i migracji, które w czasach umacniających się nacjonalizmów zostały przyjęte ogromną większością głosów.

Guterres wcześnie wskazywał na katastrofalną sytuację mniejszości muzułmańskiej Rohingya prześladowanej od jesieni 2017 r. w Mijanmie. Ale długo pozostawał wobec tego bezsilny. Udało mu się jednak nakłonić skonfliktowane  strony w wojnie w Jemenie do rozmów przy wspólnym stole. Oba konflikty, podobnie jak wiele innych na świecie, pozostają jednak wciąż nierozwiązane. Do zakresu działań Guterresa należy też realizacja Agendy Zrównoważonego Rozwoju 2030. Ponadto zamierza on zreformować system pracy w sekretariacie sekretarza generalnego ONZ. Czy mu się to uda, czas pokaże.

Jak zaznaczyła kapituła nagrody Karola Wielkiego, Guterres jest wybitnym promotorem europejskiego modelu społecznego w czasach, kiedy uniwersalne prawa i demokratyczne zasady są pod coraz większą presją. 

Nagroda im. Karola Wielkiego wręczana jest od roku 1950 osobistościom i instytucjom za ich zasługi na polu zjednoczenia Europy. Uroczystość wręczenia nagrody tradycyjnie odbywa się w dniu święta Wniebowstąpienia.

W ubiegłym roku nagrodę tę otrzymał Emmanuele Macron. w roku 2008 laureatką była Angela Merkel.  W gronie 60 laureatów są także Polacy: Bronisław Geremek (1998), Jan Paweł II (2004) i Donald Tusk (2010).