Rosyjscy artyści o wojnie w Ukrainie. Jedni za, inni przeciw

Wojna z Ukrainą zajmuje także artystów i twórców kultury. Nowojorska Metropolitan Opera ogłosiła w niedzielę, że zakończy współpracę z proputinowskimi artystami. Podobnie reagują inne opery na całym świecie.

Jedną z osób, których to dotyczy, to śpiewaczka operowa Anna Netrebko, którą z Putinem mają łączyć bliskie relacje. W 2014 roku śpiewaczka sfotografowała się z flagą używaną przez niektóre wspierane przez Rosję grupy separatystyczne na Ukrainie. Jeden z jej koncertów zaplanowanych na 25 lutego w duńskim Aarhus został już odwołany po tym, jak poproszono ją o zajęcie jednoznacznego stanowiska w sprawie Putina.

Dwa dni później Netrebko i jej azerbejdżański mąż, śpiewak Yusif Eyvazov, wydali wspólne oświadczenie, w którym potępili wojnę, ale bez podawania nazwisk: „Chcę, żeby ta wojna się skończyła, żeby ludzie mogli żyć w pokoju. Na to właśnie liczę i o to się modlę” – czytamy w oświadczeniu Anny Netrebko. Diwa dodała: „Nie jest słusznym zmuszanie artystów i innych osób publicznych do wyrażania publicznie swoich poglądów politycznych i potępiania swojego kraju. (...) Powinien to być wolny wybór. Nie jestem osobą zajmującą się polityką. Nie jestem ekspertem w dziedzinie polityki”.

1 marca odwołano wszystkie koncerty na nadchodzące miesiące. Rosyjska śpiewaczka przekazała za pośrednictwem organizatora River Concerts: „Po głębokim namyśle podjęłam niezwykle trudną decyzję o wycofaniu się z życia koncertowego do odwołania. (…) To nie jest właściwy czas na występy i tworzenie muzyki. Mam nadzieję, że moja publiczność zrozumie tę decyzję”. Koncert z udziałem jej męża, zaplanowany na 2 marca w filharmonii w Hamburgu, zostanie przełożony na 7 września.

Monachium zwalnia dyrygenta

Dyrygent Walerij Giergijew, który od lat 90-tych przyjaźni się z Putinem i wystąpił w filmie z kampanii wyborczej Putina w 2012 roku, od 1 marca nie współpracuje już z Filharmonią Monachijską. – Giergijew nie zabrał głosu, mimo że prosiłem go, by jasno i jednoznacznie zdystansował się od brutalnej wojny napastniczej, którą Putin prowadzi przeciwko Ukrainie, a teraz w szczególności przeciwko naszemu miastu partnerskiemu – Kijowowi – wyjaśnił burmistrz Monachium Dieter Reiter. – Oczekiwałbym od niego, że rozważy i zrewiduje swoją bardzo pozytywną ocenę rosyjskiego przywódcy. I tego nie zrobił – dodał burmistrz bawarskiej stolicy.

25 lutego Reiter postawił Giergijewowi ultimatum: jeśli do końca lutego nie zdystansuje się od Putina i jego wojny z Ukrainą, nie będzie mógł pełnić funkcji głównego dyrygenta Filharmonii Monachijskiej.

Anna Netrebko okazała solidarność z Giergijewem. Na Instagramie zamieściła bez komentarza zdjęcie pokazujące ją na scenie z dyrygentem Giergijewem, jak razem wznoszą do góry ręce.

Odwołane koncerty

68-letni Giergijew został już zastąpiony przez innego dyrygenta na trzy koncerty z Filharmonikami Wiedeńskimi w słynnej nowojorskiej Carnegie Hall. Carnegie Hall odwołała dwa majowe występy, w których Giergijew miał poprowadzić Orkiestrę Symfoniczną Teatru Mariinsky. Odwołano również koncert proputinowskiego pianisty Denisa Mazujewa.

Dyrekcja legendarnej mediolańskiej La Scali zapowiedziała również, że odwoła zaplanowany na 5 marca występ dyrygenta, jeśli nie przestanie on popierać rosyjskiego prezydenta. W Holandii Orkiestra Filharmonii w Rotterdamie, której Giergijew jest honorowym dyrygentem, również ogłosiła, że odwoła swoje najbliższe koncerty i festiwal, jeśli nie wypowie się on przeciwko wojnie.

Słynny dyrygent już w niedzielę poniósł dotkliwą stratę, gdy opuścił go jego wieloletni agent Marcus Felsner. Felsner napisał, że decyzja ta łamie mu serce. Giergijew był jednym z największych dyrygentów naszych czasów, „wizjonerskim artystą, którego wielu z nas kocha i podziwia”, ale który „nie chce lub nie może publicznie zakończyć swojego długo wyrażanego poparcia dla reżimu, który obecnie popełnia zbrodnie” – oświadczył Felsner.

Dla niektórych oczywisty wybór

Ale są też głosy bardzo krytyczne: Kirył Petrenko, rosyjski główny dyrygent Filharmonii Berlińskiej, w oświadczeniu wydanym 25 lutego ostro sprzeciwił się temu, co nazwał „podstępnym” atakiem Putina. Mówił o „nożu wbitym w plecy całemu pokojowemu światu” oraz o ataku na sztukę, która „łączy ponad wszelkimi granicami”.

Popularny raper Oxxxymiron odwołał w proteście koncert i na swoim koncie na Instagramie, które śledzi 2,2 mln osób, oświadczył, że jest przeciwny wojnie. „Bez względu na to, jak bardzo stara się tłumaczyć, że to nie jest agresja, ale obrona, Ukraina nie wtargnęła na terytorium Rosji. To Rosja bombarduje teraz suwerenne państwo” – napisał na Instagramie.

Artysta pop Siergiej Łazariew, niegdyś zagorzały zwolennik Putina, który w 2016 roku reprezentował Rosję na Konkursie Piosenki Eurowizji, zamieścił na swoim koncie na Instagramie, które obserwuje 4,7 mln osób, gorący apel, publikując czarny obraz i wzywając do zakończenia wojny: „Siadajcie do stołu negocjacyjnego! Pozwólcie ludziom żyć! Nikt nie popiera wojny! Chcę, aby moje dzieci żyły w pokoju!”.

Podobnie znany rosyjski piosenkarz Walerij Meladze wezwał rosyjskich przywódców, aby usiedli do stołu negocjacyjnego.

Rosyjskie instytucje tracą kadrę 

Były choreograf Baletu Bolszoj, Aleksiej Ratmański, opuścił Rosję w trakcie przygotowań do nowego baletu. Ratmański, który wychował się w Kijowie i tam rozpoczął swoją karierę, postanowił natychmiast opuścić Rosję, zabierając ze sobą swój zespół. Mówi, że ma zamiar wrócić i kontynuować zawieszoną produkcję, ale nie jest pewien, kiedy to nastąpi. Znaczna część jego rodziny mieszka na Ukrainie. „Wątpię, że wrócę, gdy Putin będzie jeszcze prezydentem” – powiedział dziennikowi „New York Times”.

Jelena Kowalska, wieloletnia dyrektorka moskiewskiego Centrum im. Wsiewołoda Meyerholda oświadczyła z kolei, że prowadzony przez nią teatr jest teatrem państwowym, a ona „nie będzie pracować dla zbrodniczego państwa Putina”.

Dyrektor Teatru im. Majakowskiego, Mindaugas Karbauskis z Litwy, również odszedł ze stanowiska 24 lutego. Nie podał jednak konkretnej przyczyny.

Francuski baletmistrz Laurent Hilaire ogłosił swoją rezygnację z funkcji dyrektora moskiewskiego Teatru Stanisławskiego w związku z inwazją Rosji na Ukrainę.  – Żałuję tej decyzji, ale okoliczności nie pozwalają mi już na spokojną pracę – powiedział francuskiej agencji informacyjnej AFP. Był on drugim Francuzem, który w ciągu ostatnich 150 lat kierował rosyjskim zespołem baletowym.

Artyści i twórcy kultury z całej Rosji podpisali również list otwarty przeciwko wojnie na Ukrainie i fałszywym pretekstom, pod jakim jest ona prowadzona. W liście ostrzegają przed poważnymi i długotrwałymi konsekwencjami, jakie konflikt może mieć dla rosyjskiej kultury. Skutki wojny są już odczuwalne przez rosyjskie instytucje kulturalne. Rosja została poinformowana, że nie będzie mogła wziąć udziału w nadchodzącym Konkursie Piosenki Eurowizji, odwołano także zbliżające się tournée Baletu Bolszoj w londyńskiej Royal Opera House.