Spirala Essure: Brazylijskie kobiety kontra Bayer
8 sierpnia 2021
Ostatnie cztery lata Monica – która nie chce podać swojego nazwiska – poświęciła zbieraniu historii cierpienia podobnych do jej doświadczeń. Chodzi o przypadki kobiet z całej Brazylii, których życie dramatycznie zmieniło się z powodu spirali Essure niemieckiej firmy Bayer.
Brazylijskie kobiety, które zdecydowały się na zastosowanie tego środka antykoncepcyjnego, uchodzącego za niegenerujący komplikacji, donoszą o pęknięciach i uszkodzeniach macicy i jajowodów, wyślizgnięciu się wkładki wewnątrzmacicznej, ciążach pozamacicznych lub bólach, krwawieniach, alergiach, omdleniach i zaburzeniach psychicznych, takich jak lęk, depresja, a nawet myśli samobójcze.
Na stronie internetowej, którą Monica uruchomiona w 2017 roku w celu dzielenia się doświadczeniami, zgromadziło się wiele takich kobiet. Teraz żądają zadośćuczynienia od chemicznego i farmaceutycznego giganta Bayer: w ramach ugody pozasądowej 334 brazylijskie kobiety chcą odszkodowania i zadośćuczynienia za to, co wycierpiały.
Spółka-matka ma zostać pociągnięta do odpowiedzialności
Spór prawny nie toczy się w Brazylii, ale w Niemczech. Międzynarodowa kancelaria prawna PGMBM reprezentuje poszkodowane strony i połączyła siły z niemiecką kancelarią prawną Manner Spangenberg, która wysłała odpowiednie pismo bezpośrednio do Bayer AG w Leverkusen. Jak wyjaśnia prawnik Jan Spangenberg, Bayer AG ma nie tylko jedną firmę prawną, jak to zwykle bywa w przypadku dużych międzynarodowych korporacji, ale różne firmy, które były zaangażowane w rozwój i marketing Essure. Decydującym czynnikiem było jednak zaufanie osób, które zdecydowały się wejść na drogę sądową, do niemieckiej spółki matki, która ponosi ostateczną odpowiedzialność.
Ze względu na to, że Bayer ma swoją siedzibę w Leverkusen, firma może zostać pozwana właśnie tam – pierwotna jurysdykcja zawsze znajduje się w siedzibie firmy. Kolejną zaletą prowadzenia sporów sądowych w Niemczech, jak wyjaśnia Spangenberg, jest szybszy i bardziej efektywny system sądowniczy w porównaniu z Brazylią.
Równe prawa dla wszystkich poszkodowanych?
Już w ubiegłym roku Bayer poszedł w USA na ugodę wartą miliard dolarów, która według firmy zaspokoiła około 90 procent z prawie 39 000 pozwów dotyczących wkładki Essure. Powszechnie wiadomo, że ochrona konsumentów ma w USA najwyższy priorytet. Jeżeli osoby w Ameryce są masowo poszkodowane przez wadliwe produkty, mogą dochodzić swoich praw w ramach pozwów zbiorowych.
334 Brazylijki domagają się teraz podobnych kwot odszkodowania, jakie otrzymały Amerykanki – w sumie Bayer musiałby zapłacić wówczas 30,3 mln euro. – Żadne pieniądze nie zrekompensują tego, co przeszłyśmy i nadal przechodzimy. Ale mamy prawo do odrobiny spokoju i ciszy, abyśmy mogły o siebie zadbać – tłumaczy Monica.
Gdy chęć sterylizacji staje się męką
Essure została wprowadzona na rynek w 2002 roku i wkrótce potem weszła na rynek w niektórych krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych. Produkt firmy Bayer był przez pewien czas dostępny również w Niemczech, ale był mało reklamowany i rzadko stosowany – co prawdopodobnie wyjaśnia, dlaczego do tej pory nie są znane osoby z Niemiec zaskarżające koncern. Jednak w Holandii i Wielkiej Brytanii PGMBM reprezentuje również poszkodowane kobiety.
W Essure szczególne jest to, że jest przeznaczona do pozostania w macicy na stałe, i nie może lub nie musi być usunięta po kilku latach, jak większość innych wkładek. Spirala Essure ma około czterech centymetrów długości i jest nieco grubsza od włosa. Wykonana jest ze sprężyn niklowo-tytanowych, stali nierdzewnej, włókien politereftalanu etylenu (PET), platyny, srebra i cyny. Essure stymuluje zagęszczenie śluzu, tworząc barierę, która uniemożliwia plemnikom dotarcie do jajnika.
Włożenie wkładki nie wymaga zabiegu chirurgicznego i może być wykonane w warunkach ambulatoryjnych, dlatego też wiele kobiet chętnie skorzystało z Essure, zwłaszcza w USA.
W Brazylii Krajowa Agencja Nadzoru Zdrowotnego (ANVISA) wydała zgodę na stosowanie wkładki w 2009 roku. Według Ministerstwa Zdrowia, chociaż nie była stosowana bezpłatnie w ramach Państwowego Systemu Zdrowia (SUS), została zakupiona przez niektóre stany i oferowana w szpitalach publicznych. PGMBM szacuje, że w Brazylii znajduje się łącznie około 8000 spiral Essure.
Ostatnia deska ratunku: usunięcie macicy
Monica miała założoną spiralę sterylizacyjną w Sao Paulo w 2015 roku, po tym jak urodziła już czworo dzieci. Miesiące później poczuła silny ból głowy, miednicy, dolnej części pleców i nóg. Jak mówi, wypadały jej włosy, na ciele pojawiły się plamy i cierpiała depresję.
W 2017 roku, gdy dowiedziała się, że ANVISA sprawdza dopuszczenie spirali do stosowania w Brazylii, zaczęła być czujna. Kobieta szukała informacji w Internecie i natrafiła na przypadki kobiet poszkodowanych w Stanach Zjednoczonych. – Dowiedziałam się, że jedynym sposobem na pozbycie się tej wkładki, która skaziła moje ciało niklem, jest usunięcie macicy – mówi Monica, która poddała się zabiegowi w tym samym roku.
– Po prostu nie chciałam mieć już więcej dzieci. I zanim się zorientowałam, ściągnęłam na swoje życie nieszczęście – mówi 43-letnia dziś kobieta, która nadal skarży się na chroniczny ból.
Czy ryzyko jest większe niż podano?
34-letnia Rosa również ma za sobą zły okres. Matka sześciolatka musiała mieć usuniętą macicę po tym, jak zabieg usunięcia Essure zakończył się niepowodzeniem. Chciała pozbyć się wkładki ze względu na złe efekty uboczne, w wyniku których straciła nawet pracę w marketingu. – Czuję, że wszystko zostało mi odebrane – mówi Rosa, która szukała już pomocy psychologicznej.
Rosa twierdzi, że nie czuła się wystarczająco wspierana i informowana przez lekarzy i system opieki zdrowotnej. Wiele innych dotkniętych tym problemem brazylijskich kobiet, które często są słabo wykształcone i żyją w złych warunkach, prawdopodobnie miało podobne doświadczenia.
Brazylijskie kobiety reprezentowane przez PGMBM i Manner Spangenberg oskarżają firmę Bayer o niedoinformowanie kobiet o skutkach ubocznych wkładki Essure oraz o to, że przez długi czas nie wycofywała produktu z rynku pomimo oczywistego zagrożenia dla zdrowia. – Z naszych ustaleń wynika, że prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych jest znacznie wyższe niż w tamtym czasie podawano – wyjaśnia prawnik Jan Spangenberg.
W Brazylii reklamowano, że skutki uboczne, takie jak infekcje lub uszkodzenia organów, występują tylko w przypadku 0,05 procent przypadków. Spośród 334 skarżących koncern kobiet, 200 miało doznać infekcji. W USA Amerykański Departament ds. Leków i Żywności (FDA) otrzymała prawie 64.000 skarg od pacjentów zgłaszających efekty uboczne, takie jak ból, obrażenia wewnętrzne, depresja i wypadanie włosów.
Bayer wierzy w bezpieczeństwo produktów
Firma Bayer odpowiedziała na pismo prawników na jeden dzień przed upływem terminu 6 sierpnia. Prawnicy farmaceutycznego giganta poinformowali, że przyjrzą się tej sprawie i odpowiedzą w odpowiednim terminie. – To odpowiedź dość niejasna, ale przynajmniej firma Bayer nie odrzuciła od razu roszczeń – mówi Jan Spangenberg. Teraz nadszedł czas, aby sprawdzić, czy uda się osiągnąć ugodę pozasądową podobną do tej w USA, czy też konieczne będzie postępowanie sądowe.
Na pytanie DW firma Bayer wyjaśniła, że obecnie jest zaangażowana w spory sądowe dotyczące Essure „w niewielkiej liczbie krajów". Firma wyraża wielkie "współczucie dla wszystkich tych, którzy doświadczyli problemów zdrowotnych podczas używania jednego z naszych produktów, niezależnie od przyczyny". Dodała, że pozostaje przekonana o bezpieczeństwie i skuteczności Essure, „jak wynika z obszernych badań przeprowadzonych przez Bayer i niezależnych badaczy medycznych z udziałem ponad 270.000 kobiet w ciągu ostatnich dwóch dekad".
Niemniej jednak Bayer stopniowo zaprzestał sprzedaży tego produktu kilka lat temu – dobrowolnie, jak twierdzi firma, z powodu spadku sprzedaży. Jednak na stronach brazylijskiego Ministerstwa Zdrowia można przeczytać, że urząd zdrowia ANVISA zakazał wprowadzania go do obrotu – więc przynajmniej nie wszędzie wstrzymanie sprzedaży było dobrowolne. Niezależnie od tego, są jeszcze kobiety, które nadal mają założoną tę wkładkę.