Haga. Wyzwoliciele Kosowa przed trybunałem
2 kwietnia 2023
3 kwietnia 2023 w Hadze przed Specjalnym Trybunałem ds. Zbrodni Wojennych w Kosowie rozpocznie się proces czterech najwyższych dowódców byłej Armii Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Na ławie oskarżonych zasiądą były premier i prezydent Kosowa Hashim Thaci, a także Kadri Veseli, Jakup Krasniqi i Rexhep Selimi. Są oskarżeni o popełnienie zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości w Kosowie w latach 1998-2000. Prokuratura zidentyfikowała do tej pory 312 świadków.
Hashim Thaci był politycznym przywódcą UÇK przed i w trakcie wojny w Kosowie w latach 1998-99, Kadri Veseli był szefem służby wywiadowczej UÇK, Jakup Krasniqi był rzecznikiem prasowym organizacji, a Rexhep Selimi – członkiem sztabu generalnego.
Akt oskarżenia zawiera zarzuty bezprawnego pozbawienia wolności, złego traktowania, tortur i zabójstw, zbrodni przeciwko ludzkości oraz uprowadzeń i prześladowań. Zarzuca się, że zbrodnie te miały miejsce w okresie od marca 1998 r. do września 1999 r.
Zarzuty wobec byłych przywódców UÇK
Według aktu oskarżenia chodzi o domniemane zbrodnie popełnione w różnych miejscach Kosowa, ale także w północnej Albanii w gminach Kukes i Cahan. Sprawcami mieli być członkowie UÇK, a ofiarami setki cywilów i osób, które nie chciały brać czynnego udziału w walkach.
„W grupie ofiar znajdują się osoby uznane za wrogów przez UÇK, a później przez rząd tymczasowy Kosowa, w tym Serbowie, Romowie i katolicy; osoby, którym zarzucano współpracę z władzami serbskimi lub kontakty z Serbami” – czytamy w akcie oskarżenia.
Zdaniem Izby Specjalnej Hashim Thaci, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi i Rexhep Selimi ponoszą osobistą odpowiedzialność karną za zbrodnie wymienione w akcie oskarżenia.
Akt oskarżenia zarzuca im i innym członkom „wspólnej organizacji przestępczej”, że w okresie od marca 1998 r. do września 1999 r. „dążyli do wspólnego celu, jakim było uzyskanie pełnej kontroli nad Kosowem za pomocą wszelkich środków”. Akt oskarżenia stwierdza ponadto, że Thaci, Veseli, Krasniqi i Selimi osobiście uczestniczyli w groźbach, przesłuchaniach, złym traktowaniu i aresztowaniach przeciwników. Prokuratura poinformowała, że dysponuje 56 tys. dokumentów, które przekazała obronie. Trzy tygodnie temu po raz pierwszy opublikowano nazwiska niektórych ofiar, które uważa się za zabite lub uprowadzone siłą.
Argumenty obrony
Obrońcy Hashima Thaciego, byłego przywódcy politycznego UÇK, zaprzeczają zarzutom i argumentują, że „UÇK nie otrzymałaby wsparcia od społeczności międzynarodowej”, gdyby jej cele były przestępcze, jak twierdzi prokuratura.
„Decyzja Biura Prokuratora Specjalnego o uznaniu UÇK za organizację przestępczą sugeruje, że międzynarodowe wsparcie, które UÇK otrzymała od swoich partnerów, takich jak USA, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Niemcy, byłoby wsparciem dla przestępczego planu przeprowadzenia systematycznego ataku na dużą skalę przeciwko ludności cywilnej. Zdecydowanie tak nie było! Nie było żadnego wspólnego zbrodniczego planu UÇK. To nigdy nie zostałoby poparte przez społeczność międzynarodową” – czytamy w oświadczeniu obrońców Thaciego. Według nich, akt oskarżenia opiera się na wybiórczej i błędnej interpretacji zdarzeń.
Zespół obrony Hashima Thaciego zapowiedział, że powoła na świadków znane na całym świecie osobistości świata polityki, w tym Wesleya Clarka, Williama Walkera, Bernarda Kouchnera, Daana Evertsa, Michaela Durkee'go, Jocka Coveya i Steve'a Bennetta.
„Świadkowie byli wysokimi rangą międzynarodowymi dyplomatami, wysokimi przedstawicielami NATO, OBWE, ONZ i UNMIK oraz Misji Weryfikacyjnej w Kosowie w okresie objętym aktem oskarżenia. Wszyscy oni mieli do czynienia z Hashimem Thacim na poziomie zawodowym i, do pewnego stopnia, osobistym" – napisano w oświadczeniu obrony.
Czym jest Trybunał Specjalny dla Kosowa?
Trybunał Specjalny ds. Zbrodni Wojennych w Kosowie został powołany decyzją parlamentu Kosowa w sierpniu 2015 roku. Zdecydowano się przenieść siedzibę trybunału do Hagi, ponieważ świadkowie mogliby czuć się zagrożeni, gdyby procesy odbywały się w Kosowie. Koszty funkcjonowania trybunału ponosi UE.
Oficjalna nazwa Trybunału Specjalnego brzmi „Izba Specjalna i Prokuratura Specjalna Kosowa”. Przewodniczącą Izby jest Ekaterina Trendafilova, przewodniczącym Prokuratury Specjalnej jest Alex Whiting. W skład Trybunału wchodzi również Jednostka Ochrony, która zapewnia ochronę ofiar.
Dlaczego powołano Trybunał Specjalny?
Pomysł powołania Trybunału Specjalnego pojawił się po tym, jak Rada Europy przyjęła rezolucję wzywającą Kosowo do zbadania zarzutów szwajcarskiego senatora Dicka Marty'ego, który w 2010 roku oskarżył członków UÇK o zbrodnie wojenne i handel ludzkimi organami. Zarzuty dotyczące handlu organami nie zostały do tej pory potwierdzone. Nie są one również częścią obecnego aktu oskarżenia.
Trybunał Specjalny nie jest częścią dawnego Międzynarodowego Trybunału do spraw Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii, który sądził zbrodnie w czasie wojen jugosłowiańskich. W Trybunale do spraw Zbrodni Wojennych oprócz polityków serbskich postawiono w stan oskarżenia polityków kosowskich. W dwóch procesach przeciwko byłym dowódcom UÇK oskarżeni Ramush Haradinaj i Fatmir Limaj zostali uniewinnieni.
Polityczny wymiar trybunału w Kosowie
Od zakończenia wojny w Kosowie wielokrotnie dochodziło do starć między przedstawicielami PDK (Demokratycznej Partii Kosowa) założonej przez Hashima Thaciego i LDK (Demokratycznej Ligi Kosowa) założonej przez Ibrahima Rugovę.
Były przewodniczący LDK, Fatmir Sejdiu, powiedział – bez podawania konkretnych nazwisk – że członkowie jego partii padli ofiarą aktów zemsty w czasie wojny i po jej zakończeniu z powodu swojej pozycji politycznej.
Ponieważ wciąż spekulowano o możliwych zbrodniach po wojnie, to sam Hashim Thaci zażądał od parlamentu Kosowa powołania Trybunału Specjalnego w celu wyjaśnienia wszystkich zarzutów.
Od czasu powołania Specjalnego Trybunału w Hadze do tej pory zapadł tylko jeden wyrok za zbrodnie wojenne. Były dowódca UÇK Salih Mustafa został skazany na 26 lat więzienia.