Zmiana klimatu: morze zalewa afrykańskie wioski
24 lipca 2022
Pojedynczymi strzępiastymi palmami szarpie morska bryza, w piasku sterczą kamienne ruiny. To już ostatnie pozostałości po mieścinie nieustannie atakowanej przez morze. Nadmorska wioska Fuveme w regionie Wolta w Ghanie może wkrótce zniknąć na zawsze. Mała wioska w lagunie Keta skurczyła się już do rozmiarów wyspy, co zmusiło wiele rodzin do przeniesienia się w głąb lądu.
Knowledge Dewornu wrócił do swojej rodzinnej wioski. Stoi oszołomiony przed swoim dawnym domem, którego dach zerwały fale oceanu: w listopadzie ubiegłego roku ogromne fale z Zatoki Gwinejskiej uderzyły w cienki piaszczysty brzeg, na którym mieszkali ostatni mieszkańcy wsi. Dewornu również musiał uciekać.
– Do tej katastrofy doszło we wszystkich miejscach położonych wzdłuż wybrzeża, ale najtrudniej jest tutaj, w Fuveme, ponieważ graniczymy także z rzeką Wolta. Musimy się lepiej chronić, w przeciwnym razie zginiemy – mówi w wywiadzie dla DW.
Fale powodziowe przetoczyły się przez miasto
Wiele z tych małych osad rybackich na wybrzeżu Ghany leży poniżej poziomu morza. Joel Deque jest ekologiem. Jego zdaniem zmiana klimatu w dużym stopniu przyczyniła się do podniesienia poziomu wód wzdłuż wybrzeża.
– Przestrzeń pomiędzy laguną a morzem stale się zmniejsza, wraz z ostatnimi falami powodziowymi morze wdarło się do laguny, a fale przetoczyły się przez miasto. To znak, że za kilka lat morze może opanować te miejsca. Stoimy w obliczu wielkiego zagrożenia – mówi Deque w wywiadzie dla DW.
Kwasi Appeaning Addo, ekspert ds. zmian klimatu z Uniwersytetu Ghany w stolicy kraju Akrze, bada zmiany w strefie przybrzeżnej. – Intensywność fal sztormowych wzrosła w ostatnim czasie, co jest spowodowane zmianami klimatycznymi. Fale są coraz wyższe, a poziom morza się podnosi. Są to naturalne czynniki napędzane przez zmiany klimatu, które zwiększają erozję – mówi Addo wywiadzie dla DW.
Trudna walka z erozją
Do erozji przyczynia się nie tylko przyroda, ale także działalność ludzi. – Wydobywanie piasku na plażach jest nielegalne, ale ten zakaz nie jest egzekwowany – zaznacza Addo. Kolejnym problemem jest niszczenie roślinności przybrzeżnej, która jest konieczna do walki z erozją.
Jak rząd Ghany sobie z tym radzi? – Poprzez bardzo techniczne podejście do zaistniałego problemu – wyjaśnia Addo. – Próbuje walczyć z erozją poprzez tworzenie twardych struktur, takich jak falochrony i tamy. Ale to nie jest trwałe rozwiązanie – dodaje. Jego zdaniem należy ponownie przemyśleć, jak radzić sobie z erozją, zamiast z nią walczyć.
W Afryce Zachodniej morze szczególnie szybko wżera się w głąb kraju. – 56 procent linii brzegowej w Beninie, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Senegalu i Togo podlega erozji średnio o dwa metry rocznie, co ma ogromny wpływ na wiele spraw – mówi Maria Sarraf, kierowniczka projektu ds. środowiska i zasobów naturalnych w Afryce.
– Trzeba zrobić dużo więcej – podkreśla w wywiadzie dla DW.
Ostrzeganie przed powodzią
Aby choć trochę ochronić zagrożone regiony przybrzeżne Afryki Zachodniej, Bank Światowy uruchomił projekt o wartości 220 milionów dolarów, z którego korzysta obecnie sześć krajów tego regionu. Pieniądze przeznacza się między innymi na budowę zapór i wzmacnianie ochrony wybrzeża, odtwarzanie terenów podmokłych i uzupełnianie piasku na plażach.
Zapotrzebowanie na inwestycje jest jednak znacznie większe. Według szacunków Banku Światowego erozja, powodzie i zanieczyszczenia rocznie powodują szkody o wartości 3,8 mld dolarów w samym tylko Beninie, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Senegalu i Togo.
– Rządy tych państw muszą wydawać więcej ostrzeżeń o zbliżającej się powodzi, aby mieszkańcy zagrożonych regionów mogli na czas je opuścić – twierdzi Maria Sarraf.
Nie tylko Afryka Zachodnia, ale także inne regiony, takie jak Delta Nilu w Egipcie, wybrzeża w Kenii i Afryce Wschodniej, a nawet nadmorskie miasta w RPA, między innymi Kapsztad, są narażone na niebezpieczeństwo podniesienia się poziomu mórz, a tym samym silniejszych powodzi. Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu podnoszenie się poziomu mórz wokół Afryki w ciągu ostatnich trzydziestu lat jest szybsze niż średnia światowa.
Callum Munday, klimatolog z Uniwersytetu w Oxfordzie, wyjaśnia w rozmowie z DW przyczynę tego zjawiska: "Poziom mórz jest obecnie wyższy niż kiedykolwiek wcześniej. Jest to spowodowane ociepleniem planety i topnieniem większej ilości lodu lądowego. Gdy woda się ogrzewa, wtedy także się rozszerza, co przyczynia się do wysokiego poziomu morza”. Jak podkreśla, „patrząc z naukowego punktu widzenia, jesteśmy jednak dopiero na początku szczegółowego zrozumienia zagrożeń klimatycznych”.
Więcej odpowiedzialności Zachodu
Afryka od wieków boryka się z suszami i opadami deszczu, ale z powodu globalnego ocieplenia występują teraz coraz większe wahania w ich występowaniu. Jak dokładnie je obliczyć, wciąż nie jest jasne.
– Musimy wiedzieć więcej o tych systemach pogodowych, abyśmy mogli podjąć bardziej konkretne kroki na przyszłość – podkreśla oksfordzki klimatolog. Odnosi się to także do większej odpowiedzialności Zachodu i inwestycji w dostosowanie się do zmian klimatycznych.
Do państw globalnego Południa mają m.in. napłynąć pieniądze poprzez klimatyczny fundusz reparacyjny, przewidziany w paryskim porozumieniu klimatycznym z 2015 roku, ale trudno jest to skonkretyzować na corocznych światowych szczytach klimatycznych i od tego czasu w zasadzie nic się nie zmieniło.
– Afryka ma stosunkowo niewielki udział w globalnych emisjach, wynoszący niecałe cztery procent, ale jej ludność jest bardziej przez nie pokrzywdzona i ekonomicznie bardziej wrażliwa – mówi Callum Munday, dodając: „Oczekuje się, że do 2050 roku poziom mórz i oceanów podniesie się o pół metra. To brzmi tak, jak byśmy mieli jeszcze trochę czasu na podjęcie stosownych działań, ale to błędny wniosek”.
Współpraca: Isaac Kaledzi (Ghana)