Babij Jar: Përkujtim i një kapitulli të errët

Me pushtimin e Kievit vjeshtën e vitit 1941 prej Vermahtit gjerman në grykën Babij Jar u ekzektuuan mbi 30.000 hebrej.

 

Shumë diskutime për monumentet përkujtimore

 

Me dhjetra vjet ajo që kish ndodhur në grykën e Babin Jarit nuk gjeti jehonë në historinë zyrtare të Ukrainës. Fillimisht autoritete sovjetike refuzonin ta pranonin masakrën. Kur më në fund ndërtuan një monument - një statujë të madhe bronzi duke paraqitur vuajtjen me figura të përkuluara - viktimat thjeshtë u cilësuan si "shtetas sovjetikë".

Kur Bashkimit Sovjetik i erdhi fundi, grupet hebreje ngritën një monument të thjeshtë përkujtimor në anë të grykës. Pas pavarësisë së vendit qeveria në Kiev nisi ta përkujtojë këtë ngjarje me ceremoni zyrtare.

Ndjesia e një të mbijetuare - Çfarë ka ndodhur 75 vjet më parë në Babij Jar

 

Raissa Majstrenko nuk e ka përshkruar për disa dekada rrugën për në Babij Jar. Por qëkurse këtu është vendosur një përmendore për fëmijët e vrarë, mësuesja e baletit vjen këtu me nxënësit e saj. Ajo që u them nxënësve është: "Kjo përmendore mund të kishte qenë edhe për mua, por unë kam mbijetuar." 

Në vjeshtën e vitit  1941 Vermahti gjerman pushtoi Kievin. Pak pas kësaj në qendër të qytetit shpërthyen disa lëndë plasëse: ushtarët gjermanë gjetën vdekjen si pasojë. Me urdhër të komandove të SS dhe policisë të gjithë hebrejtë e qytetit më 29 shtator duhej të grumbulloheshin me bagazhe të vogla. U krijuan rradhë të gjata me kilometra. Edhe Raissa, atëherë fëmijë tre vjeç ndodhej në radhë me familjen e saj. „Unë pashë përmes këmbëve të të rriturve "gjyshërit e bardhë", siç i quajta unë ata. Ata kishin vetëm veshjet e brendshme në trup, mbathje të gjata dhe këmisha, të njollosura me gjak. Përreth tyre ishin gjermanët dhe policët e ndihmës.  Njerëzit thërrisnin andej këtej dhe thonin: Po nambledhin për të na ekzekutuar, do të na ekzekutojnë, na lini më mirë të qetë.‘"

Raissa i shpëtoi komandos së ekzekutimit, sepse gjyshja e saj ukrainase e tërhoqi mbesën nga radha e pritjes. „Ne morëm vrapin drejt varrezës atje. Gjyshja ime vrapoi derisa nuk kishte më fuqi. Pastaj ajo ra në tokë. Ne u fshehëm deri në të gdhirë nëpër pllakat e varreve."

Vetëm pas disa dekadash të krimit Bashkimi Sovjetik ndërtoi një përmendore për viktimat në Babij Jar. Një monument në kuptimin e mirëfilltë të fjalës. Edhe Raissaa iu desh kohë e gjatë, që ta përpunojë në vetvete të  shkuarën e saj: „Gjyshja ime gjithmonë ka heshtur për këtë, ajo nuk thoshte asgjë, ajo nuk donte të më traumatizonte mua. Ajo nuk tregonte, se çfarë kishte ndodhur këtu...Ndaj pesëdhjetë vjet më vonë unë nisa të merrem me këtë temë." Pasi ajo kish krijuar familjen e saj dhe drejtonte shkollën e baletit, filloi të vizitojë përmendoren. Më pas Raissa shkroi koreografinë „Babij Jar". Në këtë mënyrë ajo përpunoi traumën e vet. Çdo shfaqje është për të një çast delikat:  „Eshtë një ndijesi e dyfishtë. Së pari unë përshtatem si profesioniste, në mënyrë që nxënësit të bëjnë gjithçkamirë. Por kur ata e bëjnë gjithçka si duhet, unë prekem së brendëshmi."

E fshehur në një qilar ajo i mbijetoi luftës. Dorasit ajo i ka falur, kur para shumë vitesh në një vend përkujtimor në Poloni takoi një shoqërues gjerman turistësh: „Unë e shihja atë dhe pata përshtypjen, se ai kish marrë mbi vete fajin për të gjithë popullin gjerman. A e kuptoni? Në këtë çast unë u pajtova me Gjermaninë. Natyrisht që unë isha e indinjuar më parë."