Çështja Gurlitt - Fundi ende larg

Reinhard Nemetz-it i duhet të dëgjojë shumë kritika këto ditë: prokurori i përgjithshëm i Augsburgut është aktualisht në qendër të rastit Gurlitt. Këshilli Qendror i Hebrenjve në Gjermani kërkon një sqarim të hollësishëm të çështjes. Kongresi Ndërkombëtar Hebre (WJC) kërkon që çështja të trajtohet në nivelin më të lartë politik dhe jo nga një prokuror.

310 piktura do t'i ofrohen së shpejti për rikthim Cornelius Gurlitt nga prokuroria e Augsburgut. Pikërisht ato të cilat pa asnjë dyshim i përkasin Gurlitt, tha për DW prokurori Reinhard Nemetz: "Vepra, të cilat p.sh. janë punuar dhe nënshkruar nga pjesëtarë të familjes."

Retrospektivë: hetimet për veprat e artit

Në shtator 2010 Cornelius Gurlitt, djali i tregtarit nazist të veprave të artit Hildebrand Gurlitt, u kontrollua për herë të parë nga hetues të doganës. Një vit më vonë doli një urdhër kontrolli në shtëpi. Dhe një gjysmë viti më pas, në mars 2012 u sekuestruan 1280 piktura me dhe pa kornizë nga banesa e Gurlitt. Dyshimi: një pjesë e koleksionit mund të jenë vepra arti që Hildebrand ua ka blerë nazistëve, pasi këta ua kishin grabitur pronarëve të ligjshëm. Një pjesë ndoshta i përkasin edhe "artit të degjeneruar", siç i cilësonte propaganda nacionalsocialiste veprat e artit modern, të cilat shiheshin si të papajtueshme me idealin e tyre racist për të bukurën. Këtu bëjnë pjesë p.sh. vepra nga rryma surrealiste, ekspresioniste apo dadaizmi.

Në fillim të nëntorit 2013 rasti Gurlitt u bë i njohur për publikun. Qysh atëherë diskutohet gjithnjë e më shumë për mënyrën si prokuroria po e trajton çështjen. Është "e habitshme dhe e pazakontë që të kalojë një vit e gjysmë dhe i akuzuari të mos merret në pyetje", tha në radion Hessischer Rundfunk ministrja e Drejtësisë, Sabine Leutheusser-Schnarrenberger.

Historiani i artit Ralph Jentsch tha në bisedë me DW: "Mënyra si po trajtohet ky rast tregon se sa pak kompentencë disponohet! Një koleksion i tillë nuk mund të mbahet i mbyllur dy vjet rresht, kur dihet se përmban vepra mbi të cilat Gurlitt ka të drejta legjitime."

Pse vetëm tani?

Prokurori Nemetz tha në bisedë me DW se që prej disa muajsh është kontaktuar koleksionisti i artit, pra shumë më përpara artikullit të revistës Focus të datës 4 nëntor, i cili u bë shkas për vëmendjen e madhe mediatike ndaj rastit. "Ne kërkuam të linim një takim për t'i kthyer veprat Gurlitt. Ai u përgjigj se kërkonte shtyrje të takimit, pasi për arsye që nuk i shpjegoi nuk i merrte dot personalisht në dorëzim veprat. Por më pas nuk na kontaktoi më dhe nuk ka reaguar as ndaj kërkesave tona të reja."

Hetimet se cilës kategori i përkasin veprat e veçanta janë shumë komplekse dhe kërkojnë shumë kohë, tha prokurori. Edhe trajtimi tyre është mjaft i komplikuar: "Ato janë të depozituara, çdo objekti që shqyrtohet i duhet hequr fillimisht vulosja, në një mënyrë të veçantë dhe në një klimë të caktuar. Duhet të jenë të pranishëm dëshmitarë, duhet mbajtur protokoll. Duhen kërkuar dhe gjetur firmat, duhen shqyrtuar, renditur. Gjetja e autorit është edhe për ekspertët tejet e vështirë."

"Cornelius Gurlitt jeton në një botë tjetër"

Cornelius Gurlitt tha për revistën "Spiegel" se nuk do të pranojë të japë asnjë nga veprat me vullnet të lirë. "Ai mbron të atin", thotë avokati berlinez Lothar Fremy në bisedë me DW. Fremy drejton negociatat për pikturën e Gurlitt "Reiter am Strand" nga Max Liebermann. Babai i Gurlitt si të thuash e ka shpëtuar pikturën dhe e ka blerë atë asokohe në mënyrë të ligjshme sipas regullave në fuqi. "Cornelius Gurlitt jeton në një botë tjetër", thotë Fremy. Për këtë arsye deri tani nuk ka kërkuar ndihmë juridike dhe nuk u mbrojt as në shkurt 2012 kur veprat u sekuestruan. Për këtë arsye nuk ka ndodhur asgjë për një kohë kaq të gjatë. Sipas Fremy ka qenë e mundur të ndërmerren qysh atëherë hapa juridikë:"Unë ende nuk njihem me vendimin e gjykatës për sekuestrimin e pikturave, besoj se askush nuk e njeh atë."

Ku të shkojë 80-vjeçari me pikturat?

Rasti Gurlitt është bërë i njohur në gjithë botën tashmë, çdo ditë ka njoftime të reja. Në nëntor 2013 diskutimi i gjerë publik i shtyu përgjegjësit të veprojnë: Ministria e Drejtësisë dhe ajo e Kulturës në Bavari, Ministria e Financave si dhe i ngarkuari i qeverisë gjermane për kulturën dhe mediet ngritën "Taskforce-n Gurlitt", një komision ekspertësh, që duhet të kujdeset për trajtimin e çështjesh tani e tutje.

Qëkursë çështja Gurlitt u bë e njohur publikisht kanë ndodhur shumë gjëra, ndër të tjera veprat mund të shihen në një bankë të dhënash të artit të humbur. Por edhe adresa e banesës së Gurlitt është bërë publike. Cornelius Gurlitt me 310 veprat e tij nuk mund të kthehet në banesën e deritanishme, gjysma e botës është në dijeni. "Tani është policia përgjegjëse për ta mbrojtur nga rreziqet", thotë prokurori Nemetz. Për kostot e magazinimit dhe sigurimit të veprave të artit që do t'i rikthehen, Gurlitt është vetë përgjegjës, thotë avokati Matthias Druva, i specializuar për rikthimin e artit të grabitur nga nazistët.

Në Gurlitt-Taskforce do të marrin pjesë edhe dy ekspertë nga Jewish Claims Conference (JCC). Organizata e themeluar në 1951 përfaqëson pretendimet për zhdëmtim të viktimave çifute të nacionalsocializmit. JCC shpreson që angazhimi i Taskforce-s të sjellë sa më shpejt qartësi në çështjen Gurlitt.

Është shumë e rëndësishme që veprat t'u rikthehen atyre që iu janë grabitur ose trashëgimtarëve, thotë JCC. Organizata ka ekspertizë të madhe në këtë fushë, ndër të tjera edhe akses në një bankë të dhënash ku janë dokumentuar rreth 20.000 vepra të grabitura arti. Nëse nuk gjehen ish pronarët pasi kanë humbur jetën në Holokaust, dhe nëse nuk ka trashëgimtarë, të ardhurat duhet të përdoren në interes të viktimave të Holokaustit, kërkon JCC. Ndryshe ato do t'i shkonin shtetit gjerman dhe ai është detyrimisht pasuesi i sistemit që pati grabitur dikur veprat e artit, tërheq vëmendjen organizata.