Isporuke američkih kasetnih bombi u Ukrajinu preko Nemačke?

U junu nam je ukrajinski vojnik u Marjinki pokazao artiljerijske granate za haubice – zapravo kasetne bombe. Ruske trupe su bile udaljene deset kilometara. Ukrajinske trupe ispaljuju ove granate iza neprijateljskih linija. Granate se u vazduhu rasprše u niz manjih bombi na površinu od hiljadu kvadratnih metara.

„Neprijatelj se jako boji kasetnih bombi“, kaže vojnik Vasil. „Rusi su došli kod nas, u našu kuću, na našu zemlju. I pucaju na nas svime što imaju. Zašto da ne uzvratimo?”, dodaje vojnik Mikailo koji opslužuje haubicu.

Sjedinjene Američke Države isporučuju Ukrajini kasetne bombe tipa "M864" i "M483A1". Ali prema magazinu „Panorama“ Prvog programa nemačke televizije (ARD) i reportažnoj emisiji „Štojerung F“ (STRG_F)  Severnonemačke televizije (NDR) ta municija stiže iz američke baze u Nemačkoj i transportuje se nemačkim auto-putevima.

Nesagledive posledice za civile

Takozvana submunicija koja se nalazi u telu granate ima brutalno dejstvo na civile. Posebno su opasni neeksplodirani delovi. Oni ubijaju pri svakom kontaktu i posle rata. Hendikep internašonal iznosi podatke da je od šezdesetih godina prošlog veka do 2022. širom sveta ovako ubijeno 25000 civila. Pretpostavlja se da je stvarna brojka dvostruko veća.

Godine 2008. je tadašnji ministar spoljnih poslova Frank-Valter Štajnmajer(SPD) označio Konvenciju iz Osla koju je potpisalo 112 zemalja kao „kamen međaš“. Nemačka se aktivno založila za zabranu kasetne municije. Nemačko Ministarstvo spoljnih poslova navodi da je 2020. Nemačka dala 48,8 miliona evra za čišćenje mina i pomoć žrtvama. Na sajtu Ministarstva se kaže: „Nemačka kao jedan od najvećih i najpouzdanijih finansijera u svetu ostaje dostojna svoje uloge u sprovođenju Sporazuma iz Osla“.

Izgleda da se taj stav menja pod utiskom ruske invazije na Ukrajinu. Ukrajina zahteva kasetne bombe od svojih partnera, kako bi nadoknadila nedostatak klasične municije i ljudstva. Vašington je neko vreme oklevao, pa je ipak počeo da šalje kasetne bombe u Ukrajinu, pozivajući se na to da i Rusii masovno upotrebljavaju istu municiju.

Prema rečima jednog portparola ukrajinske vojske Ukrajina garantuje Sjedinjenim Državama da će odgovorno upotrebljavati kasetne bombe: „Za razliku od Ruske Federacije, ukrajinske oružane snage upotrebljavaju kasetne bombe u okviru međunarodno priznatih ukrajinskih granica, uz striktno pridržavanje međunarodnog humanitarnog prava i isključivo za uništavanje ruskih vojnih ciljeva, koji se nalaze izvan gusto naseljenih područja, kako bismo izbegli posledice za civilno stanovništvo“.

Nepotpisani Sporazum

SAD, Rusija i Ukrajina ionako nisu potpisale sporazum. Ali Nemačka jeste. Očigledno je do kasetne municije koju SAD od 2023. isporučuje Ukrajini bio uskladišten u bazi Mizau u pokrajini Porajnje-Palatinat, te da je transportovan preko Nemačke i Poljske do Ukrajine.

To bi moglo da bude kršenje Konvencije iz Osla, ali i nemačkog Zakona o kontroli ratnog naoružanja. U Konvenciji iz Osla se kaže: „Svaka država potpisnica …uložiće sve napore da države koje nisu potpisnice Sporazuma odvrati od upotrebe kasetne municije“.

Sporazum iz Osla neodređen

Nije poznato da je Nemačka uložila ovakav napor u vezi sa američkim isporukama kasetne municije Ukrajini.  Ali Sporazum nije konkretan u određivanju tih „napora“. Međutim, Nemačka je svoje obaveze iz Osla 2009. pretočila u Zakon o kontroli ratnog naoružanja. A Zakon je konkretniji jer za kasetne bombe zabranjuje „uvoz, izvoz ili transport nemačkom teritorijom“.

Pravna služba Bundestaga je avgusta 2023. preispitala pravne posledice Zakona na američke isporuke nemačkom teritorijom i došla do zaključka da je „u pogledu transporta kasetne municije nemačkom teritorijom“ relevantna zabrana izrečena Zakonom o ratnom naoružanju.

U istom veštačenju se navodi da je upitno da li bi američka strana obavestila Nemačku o tim transportima, pošto, isto kao Rusija i Ukrajina nije potpisnica Sporazuma.

„Nema odgovarajućih saznanja“

Nemačka Vlada zaista tvrdi da ne zna. Ministar odbrane Boris Pistorijus kaže nemačkim novinarima da nema saznanja o deponovanju i transportu američkih kasetnih bombi na nemačkoj teritoriji: „Dakle, prvo, ne znam to, odakle se isporučuje, i drugo, ne bih da komentarišem“.

Nemačka poslanica Saveza Sara Vagenkneht Sevim Dagdelen je Vladi postavila pitanje u vezi sa američkim kasetnim bombama na nemačkom tlu i dobila odgovor: „Savezna Vlada nema odgovarajuća saznanja u vezi sa postavljenim pitanjem“.

Međutim, sada se sumnja u ovakav odgovor. Istim nemačkim novinarima je jedan portparol američke vojske, zadužen za Evropu i Afriku potvrdio da su kasetne bombe uskladištene u američkoj bazi Mizau u Nemačkoj i da američka vojska koordinira sve transporte municije sa nemačkom stranom, pa tako i transport kasetne municije M864 i M483A1.

Nejasno je da li nemačka vojska na osnovu toga ima saznanja o transportu kasetnih bombi. Ministarstvo odbrane tvrdi da se prilikom koordinacije dobija „gruba klasifikacija“ iz koje se ne može zaključiti o kojoj je vrsti municije reč. Američki portparol tvrdi suprotno – nemački koordinacioni centar dobija dokumentaciju o sadržini transporta. Savim Dajdelan o tome kaže: „Očigledno Nemačka vlada ne ispunjava obaveze iz Sporazuma u Oslu o zabrani kasetne municije u Nemačkoj“.

Nevladine organizacije uznemirene

Međunarodna Koalicija kasetna municija (Cluster Munition Coalition), savez nevladinih organizacija, udruženja i inicijativa koji se bori za zabranu kasetnih bombi objašnjava da bi se transporti kasetnih bombi kroz Nemačku mogli protumačiti kao prekršaj Konvencije. Organizacija je navela da se nada da Nemačka neće da dopusti transport kasetnih bombi preko svoje teritorije jer je Berlin uvereni zagovornik Konvencije iz Osla, pa onda mora i da ispuni obaveze koje su preuzete.