Politika moći u Aziji: Vijetnam balansira između SAD i Kine

Nešto pre obeležavanja 50 godina od završetka rata u Vijetnamu, američki predsednik Džozef Bajden otputovao je u Hanoj. On je tokom dvodnevne posete (10. i 11. septembra) s nekadašnjim ideološkim protivnikom sklopio „opsežno strateško partnerstvo“ – što je najviši stepen diplomatskih odnosa.

„Mislim da previše razmišljamo u kategorijama Hladnog rata. Ne radi se o tome“, poručio je Bajden u Hanoju. „Radi se o ekonomskom rastu i o stabilnosti.“ Po Bajdenu, to „produbljeno partnerstvo“ nije usmereno protiv Kine. Peking međutim stalno optužuje Vašington da razmišlja u kategorijama Hladnog rata i sprečava napredak Kine.

-pročitajte još: Relevantnost G20 na testu zbog nedolaska predsednika Kine

SAD želi više saveznika u azijsko-pacifičkom području

Naravno da se radi i o Kini. SAD su sklopile partnerstvo s Vijetnamom pre svega zbog Kine, kaže politikolog Ngjuen Kač Gijang sa Instituta Jusuf Išak u Singapuru. „To veoma liči na normalizaciju odnosa SAD i Kine 1972. godine.“ Tada je američki predsednik Ričard Nikson potpuno neideološki, na vrhuncu Hladnog rata sa Sovjetskim Savezom, uspešno normalizovao odnose s Narodnom Republikom Kinom, kako bi deo komunističkog tabora privukao na svoju stranu.

Kina i Vijetnam su, istina, autoritarne jednopartijske države pod vođstvom komunističke partije. U obema zemljama sloboda medija i mišljenja veoma je ograničena. Ali, Vijetnam je s američke tačke gledišta „očigledan izbor“ kako bi se suzbio strateški i ekonomski uticaj Kine, kaže Gijang.

Bil Hejton, stručnjak za Aziju u britanskom institutu Četam haus, dodaje da „SAD vide Kinu kao pretnju, a ne Vijetnam“.

Vijetnam naglasak stavlja na stratešku nezavisnost

S novim partnerom Vijetnam naglasak stavlja na svoju nezavisnost. Njegova poruka Pekingu glasi: „Vijetnamu je dosta kineskog šikaniranja i militarizacije Južnokineskog mora“, smatra stručnjak Gijang. Vijetnam i Kina već godinama se spore oko teritorijalnih granica i s tim povezanim interesima u Južnokineskom moru.

Ali, generalni sekretar Vijetnama Ngujen Phu Trong relativizovao je spoljnopolitičku liniju svoje zemlje. Vijetnam i dalje ostaje pri načelu odbrambene politike takozvana ’četiri NE’. Vijetnam neće sklapati vojna savezništva, neće dozvoliti vojne baze drugih zemalja na svojoj teritoriji, neće s drugima preduzimati ništa protiv trećih zemalja i neće koristiti silu kao sredstvo spoljne politike.“

Pre potpisivanja sporazuma o partnerstvu odvijala se intenzivna razmena mišljenja između Hanoja i Pekinga, podseća Gijang za DW. Vijetnam je zagarantovao Kini da se kod partnerstva sa SAD radi isključivo o ekonomskoj saradnji, a ne stvaranju fronta protiv Kine. „Druga je stvar da li će Peking u to da poveruje.“

„Vijetnam je učinio sve kako bi Kinu uverio da se tu ne radi o nekoj vrsti vojnog saveza“, kaže stručnjak za Aziju Bil Hejton. „To  će na neki način naštetiti velikoj simbolici partnerstva sa SAD.“

Blizina sa SAD – da, ali ne i „mirna evolucija“

Vijetnam bi hteo da se pokaže kao otvorena nacija u usponu. „Vijetnam želi da sklapa poslove sa svim partnerima širom sveta, bilo sa SAD ili sa Kinom, a istovremeno da čuva sopstvene nacionalne interese“, kaže Gijang. Ograničenje je važno, s obzirom na to da se komunistički režim u Vijetnamu već godinama boji „mirne evolucije“ kroz zapadne uticaje.

To naglašava i Hejton. „Komunistička partija u Vijetnamu vidi u SAD pretnju svojoj vladavini, jer su SAD u prošlosti potpomagale demokratiju i pluralizam u drugim zemljama.“

Generalni sekretar Trong ukazao je i na „crvene linije u odnosima sa SAD. „Naglasili smo da su osnovna načela poštovanje legitimnih interesa druge strane i nemešanje u unutrašnje stvari.“

Nerealna očekivanja u Vašingtonu

Vijetnam mora da se kreće veoma tankom linijom. Želi bliže veze sa SAD, a da u Pekingu istovremeno ne pomisle da im je pretnja pred vratima. I plus: da sam ne izazove „mirnu evoluciju“.

Pa ni veze sa severnim komšijom ne smeju da budu previše bliske. Kina je među vijetnamskim stanovništvom krajnje nepopularna. Ono smatra a Peking ignoriše suverenitet Vijetnama i to ne samo u Južnokineskom moru.

Ali, američko vojno prisustvo u Vijetnamu je, prema Hejtonu, nerealna stvar. „Neće biti velikih zajedničkih manevara Vijetnama i SAD, a pogotovo neće biti američkih trupa u Vijetnamu. Partnerstvo je u više oblasti samo simboličan korak.“

Zato je nerealno što neki političari u Vašingtonu gaje nekakve nade. „Mnogi političari u SAD žive u iluziji da mogu od Vijetnama da naprave potencijalnog saveznika protiv Kine, zato što Vijetnam ima problem s Kinom, kao i SAD. Ali to jednostavno nije moguće“, zaključuje Bil Hejton.

Pratite nas i na Fejsbuku, preko Tvitera, na Jutjubu, kao i na našem nalogu na Instagramu.