14 Mayıs'ın ardından: İttifaklarda son durum ne?
15 Mayıs 2023
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 14 Mayıs'ta gerçekleşeşen cumhurbaşkanlığı seçiminde hiçbir adayın ilk turda gerekli çoğunluğu sağlayamaması üzerine seçimlerin ikici tura kaldığını ilan etti. Cumhurbaşkanlığı için Cumhur İttifakı'nın adayı Recep Tayyip Erdoğan ve Millet İttifakı'nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu bir kez daha 28 Mayıs'ta karşı karşıya gelecek.
Milletvekili seçimlerinin sonucunda ise yeni Meclis yapısı oluştu. Kesin olmayan sonuçlara göre 2-3 milletvekilinde yer değişikliği olacağı ifade edilse de Cumhur İttifakı'nın TBMM'de çoğunluk sağladığı kesinleşti.
AKP, CHP, MHP, İYİ Parti, Yeşil Sol Parti (YSP), Türkiye İşçi Partisi (TİP), EMEP, Gelecek Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Saadet Partisi, Türkiye Değişim Partisi (TDP), Yeniden Refah Partisi (YRP), HÜDAPAR ve DSP olmak üzere 15 parti temsilcisi Meclis'te yer almaya hak kazandı.
Cumhur İttifakı ne yaptı?
AKP, 14 Mayıs'ta 2018'teki seçimlere kıyasla 7 puan birden düşerek yüzde 35 oy aldı ve 28 milletvekili kaybı yaşadı. Resmi olmayan sonuçlara göre 267 milletvekili çıkaran AKP, TBMM'de en çok sandalyeye sahip parti olmayı sürdürecek. Aday olan bakanların tamamı da aday oldukları illerden Meclis'e geldi. AKP'den daha önce bakanlık yapan isimlerden Faruk Çelik, Bülent Tüfenkçi ile eski vekillerden Haluk İpek gibi isimler de milletvekili seçildi.
AKP listelerinden seçime giren dört HÜDAPAR'lı adaydan Genel Başkan Zekeriya Yapıcıoğlu ile birlikte 3 isim; DSP'lilerden de sadece Genel Başkan Önder Aksakal İstanbul'dan milletvekili seçildi.
AKP'nin Iğdır, Batman, Şırnak, Bayburt, Diyarbakır, Hakkari dışındaki tüm illerde AKP oyları düştü. AKP'de en fazla oy kaybı ise yüzde 17 ile Çankırı'da yaşandı. Erdoğan'ın memleketi Rize'de her ne kadar Erdoğan oyunu korusa da AKP, 12 puanlık bir kayıp yaşadı ve 46 yılın ardından CHP, bu ilde bir milletvekilliğini kazandı. Rize'de 2007'de dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz'ın bağımsız seçilmesi dışında, 2002'den bu yana yapılan tüm seçimlerde vekilleri AKP kazanmıştı.
AKP kurmayları, seçim analizlerine başlandığını ve oy kaybına ilişkin gereken raporların Erdoğan'a sunulacağı bilgisini paylaştı.
MHP 2018'de 5,5 milyona yakın seçmenden oy alırken bu seçimde de aynı rakama yaklaştı ve oyunu koruyan partilerden oldu. MHP'nin oy oranı da yüzde 10,04 olarak gerçekleşti. 2018'de 49 vekil çıkaran MHP, bu seçimde Anadolu Ajansı'nın (AA) verilerine göre 50 milletvekili çıkarmayı başardı. Seçimlerin en yüksek oyu alan üçüncü partisi olan MHP, mecliste milletvekili sayılarına göre ise dördüncü parti oldu. Devlet Bahçeli memleketi Osmaniye'de ciddi bir oy kaybı yaşamazken 2018'de olduğu gibi yine MHP tek vekil çıkardı. MHP, 2018'de vekil çıkaramadığı Nevşehir, Isparta, Çorum, Çankırı gibi illerden bu sefer milletvekili çıkarmayı başardı. MHP, İstanbul ve Ankara gibi illerde vekil kaybı yaşadı.
Seçim öncesi AKP ile aileye yönelik yasal düzenlemeler yapılacağına dair protokol de imzalayan YRP de seçimin sürprizlerinden oldu. Yüzde 2,8 oy alan parti, 5 milletvekili çıkarmayı başarırken Fatih Erbakan İstanbul'dan miletvekili seçildi. Cumhur İttifakı içerisindeki Büyük Birlik Partisi ise milletvekili çıkarmayı başaramadı. Böylece Cumhur İttifakı Meclis'te toplamda 322 milletvekili çıkarmış oldu.
Millet İttifakı'nda durum ne?
Millet İttifakı ise toplamda yüzde 35'lik oy ile beklediğini alamadı. CHP, 2018'de yüzde 22.6 ile 146 milletvekili çıkarmıştı. Bu sayının ikisi Saadet Partisi'ne verilmişti. 14 Mayıs seçimlerinde oyunu yaklaşık 3 puan artıran ve yüzde 25,6 alan CHP, AA verilerine göre 169 milletvekili çıkardı. CHP'de "psikolojik sınır" olarak adlandırılan yüzde 30 oy oranına ise ulaşılamadı.
CHP listelerinden seçime giren DEVA, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti'den toplam 38 isim Meclis'e girdi. O isimler arasında DEVA'dan Sadullah Ergin, Mustafa Yeneroğlu, Selma Aliye Kavaf, Medeni Yılmaz, Gelecek Partisi'nden Sema Silkin Ün, Selim Temurci, Selçuk Özdağ, Saadet Partisi'nde Mahmut Arıkan, Birol Aydın, Bülent Kaya, Demokrat Parti'den de Cemal Enginyurt gibi isimler milletvekili seçildi.
Türkiye Değişim Partisi (TDP) lideri Mustafa Sarıgül de CHP listesinden Erzincan vekili oldu. CHP listelerinden aday olan beş İYİ Partili isimden de sadece Ahmet Ersagun seçilmeyi başardı. 14 Mayıs'ta CHP, Bitlis, Çankırı, Gümüşhane, Muş, Yozgat, Aksaray, Bayburt illerinden aday göstermeyerek İYİ Parti'ye destek vermişti. Bu illerden sadece Yozgat ve Aksaray'dan milletvekili çıkarılabildi. Ancak zaten her iki ilde de birer vekil bulunuyordu.
İYİ Parti ise Adıyaman, Çorum, Erzincan, Hakkari, Rize, Van, Batman, Bartın, Düzce illerinden vekil çıkarmamıştı. Bu illerde de daha önceki seçimde çıkarılanın üzerine ek bir milletvekili Düzce, Rize ve Erzincan'da konuldu.
CHP'de 64 ilde oy arttırıp 17 ilde düşerken "CHP'nin kalesi" veya "güçlü olduğu" yerler olarak adlandırılan İzmir, Tekirdağ, Kırklareli, Edirne, gibi illerde de oylar düştü. CHP kurmayları kalelerdeki bu düşüşü "Türkiye İşçi Partisi'nin etkisi" olarak yorumladı.
2018 seçimlerinde 4,9 milyon ve yüzde 9.9 oy alarak, 43 milletvekili çıkan İYİ Parti, 14 Mayıs'ta ise 5,1 milyon ve yüzde 9,9 oy aldı. Milletvekili sayısını da 1 artırdı ve 44 oldu. Yüzde 15 bandını hedefleyen İYİ Parti bu hedefe ulaşamadı. İYİ Parti'nin 48 ilde oyu düştü. İYİ Parti'deki sıçrama yapamama durumu "masadan kalkıp geri dönmesi nedeniyle" şeklinde yorumlanıyor.
Öte yandan CHP listelerinde yer alan Derin Yoksulluk Ağı kurucusu Hacer Foggo, başörtülü aday Sevgi Kılıç, İYİ Parti'den de Gökhan Zan meclise giremedi. Diyarbakır Barosu eski başkanı Tahir Elçi'nin eşi Türkan Elçi ise milletvekili seçildi.
TİP ne kadar etkiledi?
HDP, hakkındaki kapatma davası nedeniyle seçime Yeşil Sol Parti adıyla girerken 2018'deki HDP oyları baz alındığında 81 ilde de oy kaybı yaşadığı görüldü. Oylar yüzde 11,1'den YSP ve TİP toplamda yüzde 10,5'a düştü. YSP; Tunceli, Hakkari, Şırnak, Ağrı, Hatay, Van, Diyarbakır, Mardin gibi illerde yüzde 5 ve üzeri oy kaybı yaşadı.
Seçime kendi listeleriyle giren TİP; Hatay, İstanbul 1., 2. ve 3. Bölge'den birer milletvekili çıkardı. Meclis'te 4 vekille temsil edilen TİP bunun üzerine ek bir isim koyamazken Barış Atay dışındaki diğer üç isim yeniden seçildi. Barış Atay Antalya'dan, Mehmet Aslantuğ Muğla'dan, İrfan Değirmenci İzmir'den seçilemedi. Tutuklu Avukat Can Atalay Hatay'dan seçilmeyi başardı. Çorlu tren kazasında oğlu Arda Sel'i kaybeden Mısra Öz ve gazeteci Metin Göktepe'nin ablası Meryem Göktepe'de seçilemeyen isimlerden oldu.
HDP, 2018'de 67 milletvekili çıkarmayı başarmıştı. YSP 61, TİP 4 vekil çıkardığı dikkate alındığında vekil sayısı iki geriledi. YSP kurmaylarına göre henüz net analizler tamamlanmamış olmakla TİP ile seçime birlikte girilseydi 7 ila 8 milletvekili daha fazla çıkarılabileceği yorumu yapıldı.
Oğan'ın ittifakı Meclis'e giremedi
Seçimlerde sürpriz olarak yorumlanan ve yüzde 5'i aşan oy alanSinan Oğan'ın içerisinde bulunduğu ATA İttifakı ise Meclis'e giremedi. Ümit Özdağ'ın başkanı olduğu Zafer Partisi yüzde 2'lik oy oranını aşsa da ittifak yüzde 7'lik barajı aşamadığı için hiçbir ilde milletvekili çıkaramadı. Cumhurbaşkanlığı adaylığından çekilen ve partisini desteklemeye çağıran Muharrem İnce’nin liderliğini yaptığı Memleket Partisi ise seçimlerde yüzde 0,92 oy alabildi.