AB Rus kömürü olmadan ayakta kalabilir mi?

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu, Ukrayna'nın Buça kentinde Rus ordusunun savaş suçu işlediği iddiasıyla Moskova'ya yönelik yeni yaptırımlar dahilinde Rusya'dan kömür ithalatının yasaklanmasını istedi.

Rusya AB'nin en büyük kömür tedarikçisi konumunda. Rus kömürüne ambargo koyulması halihazırda ciddi enerji kıtlığı ile yüksek petrol ve gaz fiyatlarından sarsılan 27 üyeli bloğa daha fazla zarar verebilir.

Birkaç AB ülkesi, doğal gaz fiyatlarında eşi görülmemiş bir artışın ardından elektrik üretim maliyetlerini düşürmenin yollarını ararken, son aylarda Rusya'dan daha fazla kömür ithal ediyor. Çevreyi en çok kirleten fosil yakıtlardan olan kömür, elektrik üretimi için çok daha ucuz maliyet yaratıyor.

AB kömür konusunda Rusya'ya ne kadar bağımlı?

AB ülkelerinin iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında çevreyi yüksek derecede kirleten kömür üretimini ve kullanımını azaltmasıyla birlikte, özellikle Rusya'dan ithal edilen kömüre olan bağımlılıkları son 20 yılda önemli ölçüde arttı.

Endonezya ve Avustralya'nın ardından dünyanın üçüncü büyük kömür ihracatçısı olan Rusya, AB'nin kömür ihtiyacının yüzde 45'ini karşılıyor. Elektrik üretiminden kullanılan termal kömür söz konusu olduğunda ise, Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Bruegel'in verilerine göre bu oran yüzde 70'e çıkıyor. Demir ve çelik üretiminde kullanılmak üzere Rusya'dan alınan metalürjik kömür ise AB'nin kömür ithalatının yaklaşık yüzde 20-30'unu oluşturuyor.

AB'nin en yüksek karbon içeriğine sahip olan taş kömürü ithalatında ise Rusya'nın payı 1990'da yüzde 10'dan az iken, bu oran 2020'de yüzde 50 arttı.

Rus kömürüne en çok bağımlı olan ülkelerin başında Almanya, Polonya, İtalya ve Hollanda geliyor. Rusya bu ülkelerin her birinin kömür ihtiyacının yüzde 65'inden fazlasını karşılıyor.

AB Rus kömüründen ne kadar çabuk vazgeçebilir?

Almanya Kömür İthalatçıları Birliği (VdKi) Rusya'dan ithal edilen kömürün birkaç ay içerisinde ikame edilebileceğini açıkladı. Rusya'nın yerini ABD, Kolombiya, Güney Afrika ve Avustralya'nın doldurabileceği belirtildi.

VdKi Yönetim Kurulu Başkanı Alexander Bethe yaptığı açıklamada, "İyi işleyen bir dünya pazarı var. Yeterli miktarda [kömür] mevcut. Almanya geçen yıl Rusya'dan yaklaşık 18 milyon ton taşkömürü ithal etti. Bu, toplam dünya ticaretinin sadece yüzde 2'si kadar" dedi.

Doğal gaz gibi, nakliyesi için sıvılaştırılması veya boru hattı gerekmediği için, Rus kömürünü bırakmak Rus doğal gazını bırakmaktan çok daha kolay ve az maliyetli olabilir.

Düşünce kuruluşu Bruegel'de yer alan analizde, diğer kömür tedarikçilerini saf dışı eden en önemli şeyin Rusya'nın AB'deki pazar payını artırmak için son 10 yıldaki agresif hamleleri olduğu değerlendirmesine yer verildi. Ayrıca, AB'ye ihracatı azaltan ülkelerin hala Rus kömürünün yerine alabilecek konumda olduğu vurgulandı.

Analistler, oluşabilecek bir kömür açığının acil olarak yerli üretimi artırarak kapatılabileceğini düşünüyor. Buna ek olarak, hükümetleri daha kolay çıkarılan kömür türlerinin kullanımına imkan sağlanması için çevre mevzuatlarının geçici olarak gevşetilmesinin gerekli olup olmadığını değerlendirmeye çağırdılar.

Norveç merkezli araştırma şirketi olan Rystad Enerji'deki uzmanlara göre ise uluslararası deniz yoluyla taşınan kömürün arz talep dengesi son derece sıkışık olduğu için Rusya'ya alternatif üreticilerden kömür tedarik etmek kolay olmayacak.

Rusya'ya kömür ambargosu AB ekonomisini nasıl etkiler?

AB'nin artan talebi, küresel kömür fiyatlarını daha da artıracak ve bu da haneler ve şirketler için daha da yüksek enerji faturaları anlamına gelecektir. Bu durum AB'nin kuruluşundan bu yana zaten en yüksek seviyesinde olan enflasyonu daha da artırabilir. Isınma ihtiyacının artmasıyla önünüzdeki kış enerji kıtlığını daha da kötü duruma gelebilir.

Elektrik üretiminde kömür kullanımını önleme çabalarına rağmen, çevreye son derece zararlı bu yakıt halen Avrupa’nın elektriğinin yüzde 15'ini sağlıyor.

Bruegel'de analistlere göre kömür talebinin artması, buna karşı arzın düşmesi ve lojistik sorunlar kömür ithalatının maliyetini yükseltebilir ve geçici sorunlara yol açabilir.  Ancak Rusya'dan kömür ithalatını durdurmanın genel olarak çarpıcı bir arz kesintisine neden olacağını düşünmüyorlar.

Rus kömürünü bırakma konusunda Almanya'nın tutumu ne?

Almanya, Rus kömürüne ambargo koyulmasını destekleyeceğinin işaretini verdi. Ekonomi ve İklim Koruma Bakanı Robert Habeck, önünüzdeki sonbahara kadar Rus kömürüne bağımlılığın kalmayacağını açıkladı.

Rusya'ya olan enerji bağımlılığından hızla kurtulmaya çalışan Berlin yönetimi, ekonomisi ve halkı üzerinde ciddi etkisi olabileceği gerekçesiyle şimdiye kadar Rus fosil yakıtlarına yaptırım uygulanması konusunda isteksiz davranıyordu.

Ancak şimdi Ukrayna'da Rus güçlerinin gerçekleştirdiği öne sürülen zulümlerin gündeme gelmesiyle, Almanya ekonomik maliyetlerine rağmen Rusya'nın en büyük gelir kaynağı olan fosil yakıt ihracatına zarr vermek konusunda daha istekli görünüyor.

Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock Salı günü yaptığı açıklamada, AB'nin kömür başta olmak üzere Rus fosil yakıtlarına olan bağımlılığı tamamen ortadan kaldırma planı üzerinde çalıştığını söyledi.