Af Örgütü: İran'da kasıtlı olarak ölümcül güç kullanılıyor

Londra merkezli insan hakları kuruluşu Uluslararası Af Örgütü, İran'da 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin ölümü sonrasında başlayan protesto eylemlerinde, emniyet güçlerinin gösterileri bastırmak için kasıtlı olarak ölümcül güce başvurduğunu bildirdi.

Af Örgütü tarafından Cuma günü yapılan açıklamada, "İranlı yetkililer iktidarlarının sınanmasını engellemek için, ülke genelindeki protestoları acımasızca bastırmada kusursuz baskı araçlarını harekete geçirdi" ifadeleri kullanıldı. Af Örgütü, uluslararası toplumun harekete geçmemesi halinde çok daha fazla insanın ölebileceği veya hapsedilebileceği uyarısında bulundu.

Af Örgütü, gösterilere ait fotoğrafların ve videoların kurbanların çoğunun ateşli silahlar ile hayatını kaybettiğini gösterdiğini belirtti. Uluslararası toplumun "kınamanın ötesine geçen" adımlar atması gerektiğine vurgu yapan Af Örgütü, aksi takdirde "çok sayıda insanın daha öldürülme, sakat bırakılma, işkence görme, cinsel taciz ve parmaklıkların arkasına gönderilme tehlikesi ile karşı karşıya kalacağını" ifade etti.

"Acımasızca" müdahale talimatı

Uluslararası Af Örgütü'ne sızdırılan iki resmi belge, göstericilere yönelik sert bir tutum izlenmesi için güvenlik güçlerine talimat verildiğini gösteriyor. Bu belgelerden birine göre, ülkenin kuzeyindeki Mazenderan eyaletinde silahlı kuvvetler komutanı 21 Eylül'de "İsyancılara ve devrim karşıtlarının yol açtığı her türlü kargaşaya ölüme sebebiyet verecek olsa da acımasızca" müdahale talimatı verdi. 

Af Örgütü, İran'daki hükümet karşıtı protesto gösterilerinde 52 kişinin hayatını kaybettiğini de bildirdi. Açıklamada, "Uluslararası Af Örgütü'nde resmi emniyet güçleri tarafından öldürülen 52 kadın, erkek ve çocuğun isimleri mevcut" ifadesi kullanıldı. Af Örgütü, yüzlerce göstericinin de protesto eylemleri sırasında yaralandığını belirtti.

Oslo merkezli sivil toplum kuruluşu İran İnsan Hakları (IHR) ise gösterilerde 83 kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.

İran devlet televizyonu ise olaylarda 40'dan fazla kişinin öldüğünü duyurdu. Hükümet, hayatını kaybedenler arasında emniyet güçlerinin de olduğunu belirtti.

Gösteriler sırasında hayatını kaybedenlerin sayısının daha yüksek olabileceğinden endişe ediliyor.

İran'da ülke geneline yayılan gösteriler, 16 Eylül'de Mahsa Amini'nin ölümü sonrasında başlamıştı.

Amini 13 Eylül'de İran'daki kurallara uygun bir şekilde örtünmediği gerekçesiyle ahlak polisince gözaltına alınmış, nedeni halen belirlenemeyen bir şekilde karakolda fenalaşmış, 16 Eylül'de, hastaneye kaldırıldıktan üç gün sonra öldüğü bildirilmişti.

İran göstericilere baskıyı artırıyor

İran yönetiminin göstericilerin yanı sıra gösterilere destek verenlere baskıyı artırdığı belirtiliyor.

İran medyası, protesto eylemlerine destek verdiği gerekçesiyle 36 yaşındaki eski milli futbolcu Hüseyin Mahini'nin gözaltına alındığını duyurdu. 

Gösteriler hakkındaki "Baraye" adlı şarkısı sosyal medyada milyonlarca kez dinlenen müzisyen Şervin Hacıpur'un da gözaltına alındığı duyuruldu.

New York merkezli Gazetecileri Koruma Komitesi, ülkede en az 29 gazetecinin gözaltına alındığını bildirdi.

İran İstihbarat Bakanlığı da gösterilerle bağlantılı dokuz yabancı uyruklu kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Açıklamada, "kargaşaya karışan" Almanya, Polonya, İtalya, Fransa, Hollanda, İsveç ve diğer ülke vatandaşlarının "olay yerinde" gözaltına alındığı belirtildi.

AFP, dpa/JD, BK