Almanya'da cami anlaşmazlıklarına danışman çözümü
7 Ağustos 2023
Cami minaresi ne kadar yüksek olmalı? Camiler için imar izni hangi kurallara bağlı? İşte bu sorular Almanya'da yeni bir cami inşa ederken sıkça gündeme gelir ve bazen yoğun tartışmaları da beraberinde getirir. "İslam danışmanı" Hussein Hamdan'ın görevi ise bu soruları yanıtlamak ve böylece cami cemaati ile yerel yönetimler arasındaki anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak.
İstatistiklere göre Almanya'da yaklaşık 2 bin 800 cami bulunuyor. Zaman zaman, özellikle yüksek minare gibi daha dikkat çekici mimari özellikler taşıyan camiler, şehir görüntüsüne uyumları çerçevesinde tartışmaların veya anlaşmazlıkların odağında yer alabiliyor.
Genellikle kiliseler veya sinagoglar için geçerli olan kurallar camiler için de geçerli olsa da, birçok hususu yerel belediyelerin mevzuatları belirler.
Ülkede ilk "İslam danışmanı" olarak görev yapan 44 yaşındaki İslam bilimci Hussein Hamdan'a göre, cami cemaatleri ile belediyeler arasındaki çatışmaların önüne geçilmesi için öncelikli koşul, "Her zaman diyaloğun dürüst bir şekilde yürütülmesi". DW'ye konuşan Hamdan, "Dürüst diyaloğun, birbirimize saygı göstermek ve eleştirel konuları da konuşmak anlamına geldiğini düşünüyorum" diyor.
Hussein Hamdan, sekiz yıldır Almanya'nın güneybatısında yer alan Baden-Württemberg Eyaleti'nde, belediyeler için İslam danışmanlığı yapıyor.
İlk görevini hâlâ çok iyi hatırladığını belirtiyor:
"Tarih 2 Haziran 2015'ti ve bir ilçe yönetimi bir Sufi derneği hakkında benden bir değerlendirme istemişti."
Din bilimci Hamdan, İslamiyet'te mistik ve içsel odaklanmaya yönelen ve Almanya'da hakkında çok fazla bilgi sahibi olunmayan Sufiler ile ilgili hazırladığı bir raporla kent yöneticilerinin kafalarındaki belirsizliği de gidermiş oldu.
Piskoposluğun ilk Müslüman çalışanı
Hamdan'ın önemli özelliği, 2012'den beri Katolik kilisesinin çalışanı olması. Hamdan, Rottenburg-Stuttgart Biskoposluğu Akademisi'nde görevli Almanya'nın ilk Müslüman görevlisi olma özelliğine de sahip. 11 milyon nüfuslu Baden-Württemberg eyaletinde yaklaşık 800 bin Müslüman yaşıyor. Eyalette cami mimarisine uygun olarak ilk ibadethanelerin yapımı ise 1990'lı yıllarda başladı.
Başlangıçta Hamdan, "Genç Müslüman partnerler" projesinden sorumluydu. 2015'te Baden-Württemberg için başlatılan "Müslümanlar Baden-Württemberg'in partnerleri" projesini devraldı. Robert Bosch Vakfı'nın desteğiyle, belediye yetkililerine ve karar mercilerine danışmanlık yapıyor. Deneyimlerini "Baden-Württemberg'de İslam Danışmanı Olarak Yollarda. Deneyimler - Zorluklar - Yönler" adlı kitapta topladı.
Camilerle ilgili tartışmaların odağında genellikle günlük yaşamla ilgili konular yer alıyor. Minare ne kadar yüksek olmalı? Müslüman toplulukları nasıl sınıflandırılır? Bir belediye Müslüman gençleri nasıl entegre edebilir? Öte yandan da, bir cami cemaati gençlerinin entegrasyonunu nasıl teşvik edebilir? Bu soruların çoğunun, genellikle genel geçer cevaplarla yanıtlanması ise mümkün değil. Mesela bir minarenin yüksekliği, o kentin imar mevzuatıyla uyuşmalı.
Hamdan, diğer yandan da cami cemaatlerine yerel yönetimler ve belediyelerin işleyişi hakkında bilgi veriyor. "Bir belediye nasıl işler? Hangi işlem için hangi makama başvurabiliriz?" gibi soruların yanıtlarını da cami cemaatlerine veriyor.
Hamdan'a göre diyalog son derece önemli. Bu nedenle cami cemaatlerinin de güvenilir ve sürekli diyalog ortakları olarak hizmet eden tam zamanlı temsilcileri bulunmasını gerektiğini vurguluyor.
Yaklaşık 50 belediyeye danışmanlık yaptı
Hussein Hamdan'ın danışmanlık hizmetlerinden bugüne kadar Baden-Württemberg'deki yaklaşık 50 yerel idare veya belediye faydalandı. "Bazen sadece bir veya iki saatlik bir görüşme oluyor, bazen de iki veya üç toplantı olabiliyor" diyen Hamdan, bazı anlaşmazlıklarda ise sürecin daha uzun süre takip edilmesi gerektiğini ifade ediyor.
Hamdan, Almanya'da cami inşaatlarına yönelik farklı bakış açılarına da hakim. Ona göre kimileri bu durumu "İslamlaştırma" süreci olarak görürken, bazıları, arka sokaklarda, kuytu köşelerdeki camilerin gözle görülür hale gelip halka, topluma açık ibadethanelere dönüşmesi olarak değerlendiriyor.
DİTİB konusunda ne diyor?
Hamdan, aynı zamanda bir kısmı Alman iç istihbaratı Anayasayı Koruma Teşkilatı tarafından gözlemlenen İslami gruplarla da ilgileniyor. Onlarla ilgili bilgileri muhataplarına açıklayıp, muhtemel işbirliklerinin sınırlarını gösteriyor.
Hamdan'a göre, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı'na doğrudKöln'de ilk ezan: Buruk bir sevinçan bağlı olması, dolayısıyla "dışarıdan yönetilebilme olasılığı" bulunduğu gerekçesiyle Almanya'da tartışmaların odağındaki Köln merkezli Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB) bünyesindeki bütün camilerin cemaatleri aynı değerlendirmeye tabi tutulmamalı. DİTİB'e bağlı ülke genelinde 980 civarında cami bulunuyor.
DW'ye konuşan Hamdan, "Her zaman yerel cami cemaatlerini incelememiz gerekiyor. Çünkü şehirler arasında gerçekten farklı yapılarda cami cemaatleri olabiliyor" diye konuşuyor.
Hamdan'ın çalışmaları toplumun geniş kesimleri tarafından da taktirle karşılanıyor. Baden-Württemberg eyalet hükümetinin Yahudi Karşıtlığı ile Mücadele Sorumlusu Michael Blume Hamdan'ın faaliyetlerinin toplumsal barışa olan katkısının altını çiziyor.
Blume DW ile yaptığı söyleşide, "Hussein Hamdan, dinler arası birlikte yaşamanın yerel belediyelerde somut olarak nasıl gerçekleşeceğini gösteriyor" diyor.
Blume'nin yerel yönetimlere bir de önerisi var:
"Fransa'da yaşanan çatışmaları yaşamak istemeyen eyaletler, belediyelerde diyalog ve İslam danışmanlığına yatırım yapmalı."