BM'nin Sincan raporunda "insanlık suçu" uyarısı

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, uzun süredir beklenen Sincan raporunu yayımladı.

Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde "terörle ve aşırılıkla mücadele stratejileri bağlamında ciddi insan hakları ihlalleri yapıldığı" belirtilen raporda, Uygurlara ve diğer Müslüman azınlıklara yönelik "keyfi ve ayrımcı" gözaltı uygulamalarının boyutunun "insanlık suçu teşkil edebileceğine" dikkat çekildi. Ancak söz konusu uygulamalar için "soykırım" ifadesi kullanılmadı. ABD, Çin'i soykırımla suçluyor.

Gözaltındakilere işkence yapıldığı ya da zorunlu tıbbi tedavi gibi kötü muamelelere tabi tutukladıklarına dair güvenilir kanıtlar bulunduğu belirtilen raporda, kamplardaki cinsel şiddet vakalarına da dikkat çekildi.

Çin hükümetine çağrı yapılan 48 sayfalık raporda, "eğitim kampları, cezaevleri ve benzeri tutukluluk merkezlerinde keyfi olarak tutulanların derhal serbest bırakılması" istendi.

Rapor, dünyanın artık dikkatini "acilen" Sincan'daki insan hakları ihlallerine yöneltmesi gerektiği belirtildi.

Çin, açıklanan raporu, başta ABD olmak üzere Batılı ülkeler ve Pekin karşıtı güçlerce planlanan ve asılsız bilgilerle farazi suçlamalara dayanan bir "saçmalık" olarak tanımladı. Raporun yayımlanmasından önce açıklamada bulunan Çin'in BM Daimi Temsilcisi Zhang Jun, Bachelet'in Çin'in iç işlerine karışmaması gerektiğini söylemişti.

Çin engel olmaya çalışmıştı

BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Bachelet geçen Mayıs ayında Çin'e giderek Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ni ziyaret etmişti.

Raporun hazırlanması yaklaşık bir yıl sürdü. Reuters haber ajansı geçen Temmuz ayında, Çin'in bu raporun yayımlanmasını engellemek için diplomatik girişim başlattığını bildirmişti.

Ancak Bachelet, görevi bırakmadan önce raporu kamuoyuyla paylaşacağına dair söz vermişti. Bachelet, dört yıllık görev süresinin 1 Eylül 2022'de dolmasına 13 dakika kala raporu yayımladı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden Kenneth Roth, Bachelet'in raporu son dakikalara bırakmasına tepki gösterdi. Reuters'a konuşan Roth, "Açıkçası, kapıdan çıkarken yayımlamış olması, raporu küçültüyor" ifadesini kullandı. Roth, "Yayımlayıp kaçarak bırakıyor, raporla ilgili hiçbir şey yapmıyor. Çöpe atıp ofisten ayrılmak gibi bir şey" dedi.

BM'nin "kölelik" uyarısı

Çin'in batısındaki Sincan bölgesinde, yaklaşık 10 milyon Uygur yaşıyor. Uluslararası insan hakları örgütleri, uzun yıllardır bu bölgedeki Uygurlara yönelik muameleden ötürü Pekin'i eleştiriyor.

BM'nin modern kölelik biçimleri konusundaki özel raportörü Tomoyo Obokata, geçen ay yayımladığı raporda,Sincan'da azınlıkların zorla çalıştırıldığı sonucuna varmanın "makul" olacağını bildirmişti.

Sincan’da “devlet himayesinde” iki ayrı sistem bulunduğunu belirten BM raportörü, bunlardan birinin azınlıkların "alıkoyulup" çalışmaya "tabi tutulduğu" mesleki beceri eğitimi sistemi olduğunu, diğerininse kırsaldaki işçileri kapsayan iş gücü transferi yoluyla yoksulluğun azaltılması sistemi olduğunu belirtti.

Raporda, “Bu programlar her ne kadar hükümetin de iddia ettiği gibi azınlıklar için iş imkânları yaratabilir ve gelirlerini artırabilir gibi görünse de Özel Raportör birçok vakada, söz konusu toplulukların ifade ettiği gibi istemsiz çalışmaya işaret eden zorunlu çalıştırma emarelerini tespit etmiştir” denildi.

Birçok vakada işçilerin aşırı gözetim, kötü yaşam ve çalışma şartları, hareket kısıtlılığı, tehdit, fiziksel ve cinsel şiddet gibi insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamelelere maruz kaldığını aktaran BM raportörü, "bazı örneklerin insanlık suçu olarak köleliğe kadar varabileceğini ve daha fazla bağımsız analizi hak ettiğini” belirtti.

DW,rtr,AP,AFP/CÖ,JD