Endonezya’daki deprem neden çok hasara yol açtı?

Endonezya'nın Cava adasındaki 5,6 büyüklüğündeki deprem ardında 250'den fazla ölü ve yüzlerce yaralı bırakırken, depremden çok etkilenen ve başkent Cakarta'nın yaklaşık 217 kilometre güneyinde olan Cianjur şehrinde, Salı sabahı enkaz altında arama çalışmalarında enkaz altından cesetler çıkarılmaya devam ediyor. Ölü sayısı artarken çok sayıda insanın da hala kayıp olduğu bildiriliyor.

Bu büyüklükte bir depremin tipik olarak binalara ve diğer yapılara hafif hasar vermesi beklenirken uzmanlar, fay hatlarına yakınlığı, depremin sığlığı ve depremlere dayanıksız altyapının bu hasara neden olduğunu belirtiyor.

Pazartesi günkü deprem güçlü olarak mı değerlendirildi?

ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu, Pazartesi öğleden sonra meydana gelen depremin 5,6 büyüklüğünde ölçüldüğünü ve 10 kilometre derinlikte olduğunu açıkladı. Bu büyüklükteki depremler genellikle iyi inşa edilmiş altyapıda geniş çaplı hasara yol açmaz.

Ancak ajansın belirttiğine göre, "Belirli bir büyüklüğün üzerinde hasar oluşur diye bir durum söz konusu değil. Bu durum depreme olan uzaklık, ne tür bir toprak yapısı olduğu, binaların inşası gibi değişkenlere bağlı.”

Endonezya'da aralarında İslami yatılı okullar, bir hastane ve diğer kamu tesislerinin de olduğu düzinelerce bina hasar gördü. Ayrıca yollar ve köprüler de zarar gördü ve bölgenin bazı kesimlerinde elektrik kesintileri oldu.

Peki deprem neden bu kadar çok hasara yol açtı?

Uzmanlara göre fay hatlarına yakınlığın, depremin derinliğinin ve binaların depreme dayanıklı yöntemlerle inşa edilmemesi yıkımda etkili olan faktörler.

Gadjah Mada Üniversitesi'nde yardımcı jeoloji profesörü olan Gayatri Marliyani ''Deprem orta büyüklükte olmasına rağmen, yüzeye yakın bir noktada ve iç kesimlerde, insanların yoğun olarak yaşadığı yerlere yakın konumda gerçekleşti'' dedi ve ekledi: "'Enerji hasara yol açan önemli sarsıntılara neden olacak kadar büyüktü''. Marliyani en kötü etkilenen bölgenin bilinen birkaç fay hattına yakın olduğunu söyledi.

Fay, yeryüzünün yüzeyini oluşturan kayada uzun bir kırığın olduğu yer olarak tanımlanıyor. Faylardan birinde bir deprem meydana geldiğinde fayın bir tarafındaki kaya, diğer tarafındaki kayaya göre kayıyor.

''Bu bölge muhtemelen Cava'nın diğer bölgelere kıyasla en fazla iç faya sahip bölge” diyen Marliyani, bölgede iyi bilinen bazı faylar olsa da, henüz iyi çalışılmamış daha birçok aktif fayın da bulunduğunu söylüyor. 

Endonezya Enstitüsü Jeoteknoloji Araştırma Merkezi'nde deprem jeolojisi uzmanı olan Danny Hilman Natawidjaja bölgedeki birçok binanın depreme dayanık tasarımlarla inşa edilmediğini ve bunun da hasara neden olan etkenlerden olduğunu söyledi.

Natawidjaja ''Bu durum, bu büyüklükte ve derinlikte bir depremi daha da yıkıcı hale getiriyor'' dedi.

Endonezya'da sık sık deprem olur mu?

270 milyondan fazla insanın yaşadığı Endonezya'da sık sık depremler, volkanik patlamalar ve tsunamiler yaşanıyor. Çünkü ülke Pasifik Havzası'ndaki volkan ve fay hatlarının bulunduğu ve "Ateş Çemberi" denilen yay üzerinde yer alıyor. Bu bölge yaklaşık 40 bin kilometre boyunca uzanıyor ve dünyadaki depremlerin çoğu burada meydana geliyor.

Endonezya'da meydana gelen depremlerin çoğu düşük şiddette olup çok az hasara neden oluyor ya da hiç hasar yaratmıyor. Ancak ölümcül depremler de sıklıkla meydana geliyor. Şubat ayında meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki depremde en az 25 kişi öldü ve deprem Batı Sumatra eyaletinde 460'tan fazla kişinin yaralanmasına neden oldu. Ocak 2021'de, 6,2 büyüklüğündeki depremde Batı Sulawesi eyaletinde 100'den fazla kişi öldü ve yaklaşık 6 bin 500 kişi de yaralandı.

Hint Okyanusu'nda 2004 yılında meydana gelen güçlü deprem ve tsunami çoğu Endonezya'da olmak üzere 230 bin kişinin ölümüne yol açmıştı.

AP / SSB, BÖ