"Gönüllü dönen" Suriyelinin cezaevinde sonlanan hikayesi

Musaab Kattan can güvenliği olmadığı için savaşın sürdüğü Suriye'denyasal yollarla 2015 yılında Türkiye'ye geçti. O dönem 20 yaşındaydı. Geçici kimlik belgesi ve oturma izni aldı. Evlendi ve iki çocuk sahibi oldu. Çantacılık işiyle uğraşıyordu ancak ardından işsiz kaldı.

İzmir'de yaşayan Musaab’a  2019 Kasım ayında "Çeşme’ye 10 kişi götüreceksin" denilerek minibüs şoförlüğü teklif edildi. Yolda polis minibüsü durdurdu ve aracın içindekilerin Yunanistan'a kaçmaya çalıştığı ortaya çıkınca "göçmen kaçakçılığına teşebbüs" iddiasıyla tutuklandı. Musaab, "insan kaçakçılığı" yapıldığından haberi olmadığını savunuyor.

Aralık 2019'da da tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmasına karar verildi. Fakat yargılanması sürerken kolluk kuvvetleri tarafından cezaevinden İzmir İl Göç İdaresi'ne teslim edildi. Musaab, İzmir Harmandalı Geri Gönderme Merkezi'ne gönderildi.

DW Türkçe’ye konuşan avukatı Pakize Gülcü, "Ailesinin Türkiye'de olmasına, geçmişinde sicil kaydı olmamasına ve yargılamasının devam etmesine rağmen kamu güvenliği açısından tehlike arz ettiği gerekçesiyle Aralık 2019'da hakkında sınır dışı kararı verildi" diyor.

Avukat, İzmir Valiliği İl Göç İdaresi, mahkeme dosyasında belirtildiği üzere, Musaab Kattan hakkında devam eden göçmen kaçakçılığına teşebbüs iddiasıyla açılan dava nedeniyle, Türkiye'de bulunmasının "kamu güvenliği açısından sakıncalı olduğu" değerlendirmesiyle sınır dışı edilmesine karar verildiğini aktarıyor.

Bunun üzerine Gülcü, yine Aralık ayı içinde kararın iptali için idare mahkemesine yürütmenin durdurulmasına yönelik dava açıyor.  Yasal mevzuata göre, dava açıldığında sınır dışı kararının askıya alınması gerekiyordu fakat avukatı Musaab ailesine bilgi verilmeksizin bir gece gizlice sınır dışı edildiğini öne sürüyor.

"Bize Suriye'den telefon açtı" diyen ağabeyi Osama, DW Türkçe‘ye kardeşinin Hatay’dan Suriye’ye sınır dışı edildiğini anlattığını söylüyor. DW Türkçe’nin ulaştığı Hatay Valiliği'nden bir yetkili ise Suriyelilerin sınır dışı edilmediğini belirterek, "Gönüllü geri dönüş olabilir" dedi.

Valilik: Biz Hatay iline sevk ettik, sınır dışı yok

İzmir Valiliği ise 13 Şubat’ta İzmir 1. İdare Mahkemesi'ne gönderdiği yazıda, "Musaab Kattan isimli yabancının sınır dışı edilmesine dayanak bilgi ve belge talebinde bulundunuz. Yapılan araştırma neticesinde Valiliğimiz tarafından yabancı ile ilgili yapılmış sınır dışı etme işlemi bulunmadığı ve şahsın 3 Ocak'ta Hatay iline sevk edildiği tespit edilmiştir" ifadelerini kullandı.

İzmir 1. İdare Mahkemesi, İzmir Valiliği'ne Musaab Kattan'ın ülkesine gönüllü dönüş talebinde bulunup bulunmadığını da sordu. Valilik gönderdiği cevapta, "Göçnet üzerinden yapılan inceleme sonucunda adı geçen yabancının Hatay'a sevk edildiğinin tespit edildiğini" söyledi.

Avukat Gülcü, İzmir İl Göç İdaresi‘nin ayrıca, gönüllü geri dönüşe ilişkin mahkemenin talebine rağmen hiçbir belge sunamadığını ve buna ilişkin herhangi bir beyanda da bulunmadığına dikkat çekiyor.

Af Örgütü raporu: "Yetkililer inkar ediyor"

İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 25 yaşındaki Musaab Kattan'ın sınır dışı edildiğini kabul etmemesi, münferit bir durum değil.

Uluslararası Af Örgütü'nün Ekim 2019'da yayınlanan "Savaş Bölgesine Geri Gönderildiler: Türkiye’nin Suriyeli Mültecilere Yönelik Hukuka Aykırı Sınır Dışı Uygulamaları" raporu, Türkiye'de yetkililerin Suriye'ye mültecileri sınır dışı ettiklerini inkar ettiklerine, gönderilen kişilerin gönüllü olarak geri döndüğünü söylediğine dikkat çekiyor.

Ancak raporda, yetkililerin iddiasının aksine, 25 Mayıs-13 Eylül 2019 tarihleri arasında 20 zorla geri gönderme vakasının belgelendiği belirtiliyor.

"Resmi istatistikler olmaksızın, gerçekleştirilen sınır dışı işlemlerinin sayısını tahmin etmek zor olsa da geçtiğimiz birkaç ay içinde bu sayının yüzlerce olması muhtemel görünüyor" deniyor. 

Mahkeme: Sınır dışı kararı hukuka aykırı

Musaab Kattan'ın sınır dışı edilmesine yönelik açılan itiraz davasında mahkeme işlemin iptaline karar verdi. Kattan’ın hangi güvenli üçüncü ülkeye sınır dışı edileceğinin belirlenmediğini ifade edildi. Mahkeme iptal kararına gerelçe olarak, 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun "Geri gönderme yasağı" altında "Kimse hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez" ibaresini düzenleyen 4. madde ve "Sınır dışı etme kararı alınmayacaklar" başlıklı 55. madde kapsamında değerlendirme yapılmamasını gösterdi.

Ağabeyi Osama, bir süre İdlib'de kalan Musaab'ın orada kimseyi tanımadığı ve Türkiye'ye de geri dönemediği için annesini görmek için Şam'a gittiğini anlatıyor. 

"Para gönderiyorduk ilk başta ama bizim durum da kötü yani. Çocuklara bakıyoruz burada" diyor ağabeyi. Musaab, ailesinin iddiasına göre, Şam’da ordu tarafından zorla askere alındı ve Türkiye'deki ailesinin yanına dönmek istediği için kaçmaya çalışırken tutuklandı. Osama Kattan, kardeşiyle en son görüştüğünde Şam’da cezaevinde tutuklu olduğunu söylediğini aktarıyor. 

"Türkiye izin verirse... Gelmek istiyor"

Avukat Pakize Gülcü, müvekkilinin, oturma izni olmasına rağmen kamu güvenliğini tehdit ettiği iddiasıyla sınır dışı edildiğini söyleyerek, "Ancak yargılaması devam ediyordu. Dava sürerken sınır dışı edilmesiyle savunma hakkı da ihlal edilmiş oldu. Onun yokluğunda kendisine ceza verildi ve Çeşme 3. Asliye Ceza Mahkemesi'nde görülen davada 2 yıl 8 ay ceza aldı ama karar halen kesinleşmedi" diyor.

Ailesi, Suriye'de tutuklu bulunan Musaab için cezaevinden çıktığında Türkiye’de başvuru yapmayı ve onu eşi ile çocuklarının yanına geri getirmeyi planlıyor. Mahkemenin sınır dışı kararının iptaline hükmetmesinin ardından Suriyeli ailenin başvuru yapma hakkı var. Ağabey Osama, geri gelmesini istediklerini söylüyor:

"Deli gibi oldu içeride. Çocukları, eşi burada, nasıl olsun… İntiharı bile düşündü. Türkiye izin verirse içeri alabiliriz. Gelmek istiyor."

Resmi verilere göre, Haziran 2020 itibari ile Türkiye'de geçici koruma altında 3 milyon 591 bin 892 Suriyeli bulunuyor. İçişleri Bakanlığı geçen sene Temmuz ayında yaptığı açıklamada, Türkiye'yi düzensiz göçün güzergâhı haline getirmemek için çalışmalarına devam edeceğini belirtmiş, bu çalışmalar kapsamında düzensiz göçmenlerin Türkiye’de yaşamasına izin verilmeyeceğini ve sınır dışı edileceğini söylemişti.

Bu karar, Musaab gibi oturma izni ve geçici kimlik belgesi olanlar için geçerli değildi. Ancak İçişleri Bakanlığı'nın kararının ardından geçici koruma altında bulunan mültecilerin de sınır dışı edildiğine dair iddialar basına yansımıştı.

Burcu Karakaş

© Deutsche Welle Türkçe