İrlanda güven arıyor

31 Mart, İrlandalılar açısından ‘para yakma günü’ sayılıyor. Maliye Bakanlığı 31 Mart’ta merkez bankasına üç milyar euro havale edecek. Yani devlet verecek, devlet alacak. İlk bakışta ceza ödemesi gibi görünen bu işlem iktisatçılara göre, mali inandırıcılığı yeniden kazanma yolunda atılmış önemli bir adım sayılıyor.

31 Mart, AB’nin küçük üyelerinden İrlanda açısından acı bir gün. Tedavüldeki para miktarını azaltmak için maliye bakanlığı merkez bankasına 3,1 milyar euro gönderecek. Çoğu İrlandalı, ‘halbuki bu para çok daha yararlı işlerde kullanılabilirdi’ diyerek, yakın geçmişlerindeki fırtınalı günleri hatırlıyor.

Kemer sıkmak şart

Gerçekten de bu fenomeni anlayabilmek için geçmişe bir göz atmak gerekiyor.

Yüzyılımızın başlarında Amerikan ve Avrupa bankaları müşterilerini adeta ucuz kredi kullanmaya zorlarken, İzlandalılar ülkelerini dev bir yatırım fonuna dönüştürmeye karar vermiş, Yunanlar tüketimde karar kılmış, Amerikalılar, maddi güçlerini aşan evler almışlardı. İrlandalıları da gayrı menkul merakı sarmıştı. Önce başlarını sokacak ev, daha sonra da yatırım aracı olarak. Bankalar kredi şartlarını yumuşatarak piyasayı daha da kızıştırıyordu. Lehman batıp da gayrı menkul balonu patlayana kadar bu böyle devam etti.

Balon gibi şişen bankacılık branşı çökme tehlikesiyle karşı karşıyaydı. İrlanda Merkez Bankası devreye girerek 35 milyar euroluk taze para bastı. O da fayda etmeyince, Başbakan Brian Cowen 2008’in eylül ayında İrlanda bankalarının bütün borçlarına devletin kefil olduğunu açıkladı.

Sıra özel bankaların sırayla devletleştirilmesine geldi. Bütçe açığı 2010 yılında yurtiçi gayrı safi hasılanın %32’sine tırmanarak yeni bir rekor kırdı. İrlanda, AB’nin bir yılda en fazla ek borçlanma yapan ülkesi oldu. Aynı yılın sonbaharında, Euro Bölgesi kurtarma şemsiyesinin altına sığınan ilk ülke oldu.

2030'da borç kapanacak

İrlanda’nın ödemek zorunda olduğu 160 milyar euroya, zamanında merkez bankasının ticari bankalara verdiği 35 milyar euro da dahil. Faiziyle birlikte bu meblağ 47 milyar euroyu bulacak. Varılan karara göre maliye bakanlığı her yılın 31 Mart’ında merkez bankasına 3,1 milyar euro havale edecek ve 2030 yılında son taksit ödenmiş olacak.

İktisatçı Andreas Freytag, İrlandalıların başını ağrıtan bu uygulamanın son derece normal olduğunu ve reel ekonomiden para çekilmesinin olumlu yanları bulunduğunu söylüyor. Freytag bu ödeme sayesinde Avrupa Merkez Bankası bilançosunun kısalmış, enflasyon tehlikesinin de azalmış olacağını belirtiyor.

Aynı zamanda İrlanda hükümetinin inandırıcılığının da söz konusu olduğunu belirten ekonomi uzmanı sözlerini şöyle sürdürüyor: “Devlet itibarını korumak istiyorsa ki istiyor, o zaman borcunu öder. Bu sermaye piyasasına açılmayı kolaylaştırır ve yatırımcıyı ülkeye çeker.”

Dublin yönetimi oldukça azimli. Kurtarma fonundan bir an önce ayrılmak istiyor. Bu yılın sonlarına doğru devletin borç finansmanını sermaye piyasasından sağlamayı deneyecek. Oxford Üniversitesi öğretim üyelerinden Clemes Fuest İrlanda hükümetinin ekonomik politikalarını bizzat yönlendirebilmek istediğini söylüyor. “Kurtarma şemsiyesinin altına sığınanın ekonomik ve mali politikalarına başkaları yön verir” diyen Profesör Fuest, İrlandalıların bunu öncelikle, işletme vergilerinin arttırılması yönündeki baskının artması yüzünden istemediklerini, belirtiyor.

İrlanda avantajlarını korumak istiyor

İşletme vergilerini düşük tutmak, İrlanda ekonomik modelinin ayrılmaz öğeleri arasında yer alır. Bu sayede büyük tröstleri adaya çeken Dublin yönetimi İrlanda’nın bundan böyle de cazip yatırım yeri olarak kalmasını istiyor. Hükümete danışmanlık yapan Profesör Fuest, İrlanda’nın yatırımcıyı yeniden kazanmak için yaptıklarını şöyle sıralıyor: “Bütçe giderlerini önemli oranda makasladılar. Kamu hizmetlilerinin maaşları düşürüldü. Sosyal güvenlik bütçesi küçülürken, vergiler arttı.”

İrlandalılar kemer sıkma politikasına şimdiye kadar ses çıkarmadılar. Ama 31 Mart gibi sembolik tarihlerde memnuniyetsizlikleri artıyor. Clemens Fuest bunu anlayışla karşılamak gerektiğini, halktan büyük fedakarlık beklendiğini, ancak İrlandalıların buna daha ne kadar katlanacaklarını kestirmenin zor olduğunu belirtiyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Zhang Danhong/A. Günaltay

Editör: Murat Çelikkafa