Jeffrey: ABD'nin atabileceği adımlar var

DW Türkçe: ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden bu hafta Türkiye'yi ziyaret edecek. Bu ziyaretten neler bekleyebiliriz?

Jeffrey: İlk konu Fethullah Gülen ve iade sürecinin durumu olacaktır diye düşünüyorum. İkinci olarak da iki tarafta da gördüğümüz oldukça sert söylem ve yanlış anlamalar konusunda görüşülecektir. Ve bu eminim ana tartışma konusu olacaktır.

DW Türkçe: Bu ziyaret neleri değiştirebilir?

Jeffrey: Sanırım öncelikle iki tarafın da tonu düşürmesi gerekiyor. Amerikan tarafındaki söylemle ilgili bazı sorunlar oldu. Kerry NATO hakkında konuşuyor. Bazı generaller meslektaşlarının hapse atılmasından şikâyet ediyor. Türkiye’de olanlarla ilgili Amerikan tarafında pek çok yanlış anlama var. Türk tarafında bu duygu hâkim ve tehdit içeren bir ifadeyle “ABD ya Fethullah Gülen’i ya da Türkiye ile ilişkileri seçer” diyorlar. ABD Türkiye’nin çıkarlarını gözetmeye çalışmalı. Siyasi ve idari anlamda bunu hepimiz anlıyoruz. Ancak yasal açıdan, Fethullah Gülen hukuki bir konu ve hakkında ABD’deki hukuk sisteminin karar vermesi gerek. Yönetim, bürokrasi yani Obama hükümetinin bunda belirli bir rolü olabilir ancak sonuçta karar yargıya ait. Amerikan yönetimi konuyu yargıya götürür ve yargı karar verir. Bu işler böyle yürüyor. Ve Türklerin bunu anlaması gerek. Bizim ya da Obama hükümetinin Fethullah Gülen’i göndermek isteyip istememesi ya da Türkiye ile iyi ilişkiler isteyip istemememiz, bunlar Amerikan yönetimine bağlı değil. Bu iş böyle yürüyor. Alman “Rechtsstaat/Hukuk devleti” terimini kullanmak istiyorum burada. Türkiye bunu anlamadığı sürece korkarım ilişkilerde büyük gerginlik olacaktır.

DW Türkçe: Türk hükümeti, darbe girişiminde Fethullah Gülen’in sorumlu olduğuna inanıyor. ABD bu konuda neden kuşkulu bir yaklaşıma sahip?

Jeffrey: ABD yönetiminin Gülen ya da suçluluğu konusunda kuşkulu olduğunu ya da onun suçlu olduğuna inanıp inanmadığını söyleyemeyiz. ABD hükümeti, yasal iade talebiyle ilgili tüm belgeleri incelemeden böyle bir pozisyon alamaz. Şu anda yaptığımız şey bu. Şu anda ABD hükümetinin herhangi bir fikri yok. Ancak pek çok Amerikalı gözlemcinin şüpheleri var. Hürriyet’teki röportajımda da açıklamaya çalıştığım gibi, kuşkulular ama Fethullah Gülen ile ilgili sorunlar hakkında yeterince bilgi olmadığından değil, Erdoğan hakkında şüpheleri olduğundan. Otoriter bir kişi olarak gücünü artırmak için Gülen ve darbeyi suistimal ediyor olabilir. Aslında bu darbeden gerçekten de Gülen’in sorumlu olması pek olası. Diğer bağlamda yaptıklarına bakınca bu muhtemel. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir demokratik sistemin nasıl işlediği konusunda ABD ya da AB’dekinden daha farklı bir görüşe sahip olma olasılığı da var. İkisi de mümkün. Ancak Amerika’da insanlar Gülen’in tüm bunların arkasında olduğu yönündeki ayrıntılı kanıtları göz ardı ediyor.

DW Türkçe: Sizin darbe girişimi hakkındaki görüşleriniz neler?

Jeffrey: Benim şahsi görüşüm bunun çok açıkça gizli bir tertip olduğu yönünde. Ordu tarafından yapılmadı. En azından ordunun büyük bir kısmı tarafından yapılmadı. Bunu dışarıda bırakabiliriz. Bu önceki darbelerden çok farklı. Çok sayıda subayın dâhil olduğunu göz önüne alınca, bu, bu tertibin çok önceden hazırlanıp hükümetten gizlendiğini ortaya koyuyor. Bu ordu içinde çok organize, disiplinli ve ideolojik bir grubun varlığını gerektiriyor. Bu kriteri karşılayan düşünebildiğim tek grup Gülenciler. İtiraflar, muhtemel gizli dinlemeler ve diğer kanıtlara bakmadan önce bile, bu Gülenciler'i işaret eden bir olay.

DW Türkçe: Darbe girişiminden sonra Türkiye’de siyasi, ekonomik ya da savunma alanlarında büyük değişimler yaşanıyor. Bazıları devletin yeniden yapılandırıldığından bahsediyor. Birkaç yıl sonra nasıl bir Türkiye görüyorsunuz?

Jeffrey: Sanırım bunun için beklemeliyiz. Bunun çeşitli sonuçları olacaktır. Bu daha çok Cumhurbaşkanı’nın ne yapmak istediğine bağlı. Eşsiz bir güce sahip bir konumda.Genel olarak gücünü hep daha da artırmaya çalıştı. Böyle yapmaya devam mı edecek, nasıl yapacak ya da direnişle mi karşılaşacak, bilmiyoruz.

DW Türkçe: Bir röportajınızda “Gülen hareketiyle ilgili tecrübelerim oldu” demiştiniz. Bu hareket hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Jeffrey: Benim deneyimim yargıya ve polise sızmalarıydı. Genel ve özel olarak Balyoz davasında ya da MİT Başkanı hakkında soruşturma izni olayında hükümete karşı çabalarını gördük. Ayrıca açıkça siyasi amaçlı olan yolsuzluk davalarını da. Burada bu davaların doğru olup olmadığı yorumunu yapmıyorum. Sadece zamanlama ve amaç Gülen hareketi için siyasiydi. Bağımsız yargı tarafından yapılmadı.

DW Türkçe: Bu hafta Türkiye’yi Adalet Bakanlığı’ndan da bir heyet ziyaret edecek. İki ülke arasında Gülen’in iadesiyle ilgili tartışmalar sürüyor. Sizce bu süreç nasıl ilerleyecek?

Jeffrey: İlerleme kaydedeceğimizi düşünüyorum. Amerikan hükümetinin idari açıdan iade talebi sürecini hızlandırmak için atabileceği adımlar olduğunu düşünüyorum. Amerikan hükümetinin Gülen hareketi ve Fethullah Gülen’e baskı amacıyla hukuki işlem ya da cezai işlem olmaksızın sırf eylemleri Amerikan çıkarlarına karşı olabilecek bir kişi olduğu gerekçesiyle atabileceği adımlar da var. Bunlar Adalet Bakanlığı’nda görevli insanlardan ziyade Başkan Yardımcısı Biden ile tartışabileceğiniz konular.

DW Türkçe: Biden'ın ziyaretine geri dönecek olursak, Türkiye ABD’nin Suriye ile ilgili sözlerini tutmasını istiyor. Örneğin PYD’nin Fırat’ın doğusuna çekilmesi gibi. Bunun hala gerçekçi bir yaklaşım olduğunu düşünüyor musunuz?

Jeffrey: Bunun çok önemli bir taahhüt olduğunu düşünüyorum. Öncelikle, Minbic kenti daha çok bir Arap bölgesi ve ABD bir grubun başka etnik ya da dini grupların bölgesine yayılmasını kolaylaştırmamalı. İkinci olarak da Türkiye’nin çok önemli güvenlik endişeleri var. Sadece PYD ile ilgili değil, Türkiye kadar olmasa da ABD'nin de desteklediği Suriyeli muhaliflere destek sağlama yeteneği konusunda.

DW Türkçe: Son olarak, Stimson Merkezi’nin bir raporunda İncirlik Üssü’ndeki nükleer silahların güvende olmadığı yazıldı. Sizin bu konudaki değerlendirmeniz nedir?

Jeffrey: Konunun “gizli” doğası açısından ayrıntılı konuşamam. Ancak geçmişte Amerika’nın Türkiye’deki askeri varlığı konusunda şüphesiz kapsamlı bilgiye sahiptim. Dediğime dikkat edin: Amerika’nın askeri varlığı. Amerika’nın Türkiye’deki askeri varlığının her unsurunun tamamen güvende olduğuna eminim. Endişelenecek bir durum yok.

Washington Enstitüsü'nde görev alan James Jeffrey, ABD'nin bölgesel, diplomatik ve askeri stratejileri ile Türkiye, Irak ve İran konularına odaklanıyor. Jeffrey, 2008-2010 yılları arasında ABD'nin Türkiye Büyükelçisi olarak da görev yapmıştı.

© Deutsche Welle Türkçe

Başak Sezen