Seçim ve sandık güvenliği nasıl işliyor?
28 Mayıs 2023
Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu bugün gerçekleşiyor. Oy verme işlemleri saat 17.00'ye kadar devam edecek. 14 Mayıs'ta yapılan seçimin ilk turunda Cumhur İttifakı'nın adayı Recep Tayyip Erdoğan oyların yüzde 49,52'sini, Millet İttifakı'nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu ise yüzde 44,88'ini aldı.
İlk turun ardından seçime dair usulsüzlükler de gündeme gelirken muhalefet seçim güvenliği için seferberlik çağrısı yaptı.
Türkiye'de seçim sürecinde demokratik bir hak olan oy vermenin yanı sıra seçim sonrası tedbirler de önem taşıyor. Özellikle 2014'ten sonra seçmendeki seçim ve sandık güvenliği kaygısı arttı. Seçim ve sandık güvenliği için gönüllü oluşumlar ortaya çıktı.
Peki seçim ve sandık güvenliği önlemleri nelerden oluşuyor?
Müşahidin görevi ne?
Müşahit, sandık kurulunun toplanmasından itibaren, oy verme, sayım, döküm, tasnif ve tutanakların tutulması gibi işlemleri takip edip sandık kurulunun görevini kanuna uygun şekilde, şeffaf ve tarafsız olarak yürütüp yürütmediğini denetleyen, gerektiği yerlerde itiraz eden gönüllü gözlemcilere deniyor.
Sandık başı işlemlerini takip etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar müşahit gönderebiliyor.
Müşahit olabilmek için seçime katılan bir siyasi partiden müşahit belgesi temin etmek gerekiyor. O partiye üye olunması gibi bir zorunluluk yok. Seçim günü müşahit olarak görev yapabilmek için başvurulan parti tarafından verilen müşahit görev belgesi müşahidin yanında bulunması şart.
Müşahit olabilmek için gönüllü bağımsız platformlar tarafından da faaliyetler yürütülüyor.
Sandık kurulu nasıl oluşuyor?
Resmi Gazete'de yayımlanan genelgeye göre sandık kurulu kamu görevlileri arasından seçilen bir başkan, 6 asıl ve 6 yedek üyeden oluşuyor. Sandık kurulunun başkan dışındaki üyeleri son milletvekili seçimlerinde o ilçede en fazla oy alan beş partiden bildirilen isimlerle oluşturuluyor. Sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde, kamu görevlileri arasından belirlenen üyenin, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üyenin kurula başkanlık etmesi gerekiyor.
Sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına, sandığın konulduğu bina ve çevresi ise bina sorumlusuna ait.
Zarfların ve pusulaların mühürlenmesi sandık kurulunun görevleri arasında bulunuyor. Zarfların ve pusulaların mühürlendiği tutanak defterine yazılması gerekiyor.
Islak imzalı tutanak nedir?
Oy verme işlemi tamamlandıktan sonra sayım ve döküm açık olarak yapılıyor. Oy verme yerinde bulunan müşahitler sayım ve dökümü izleyebiliyor.
Tutanak doldurulduktan sonra, Sandık Başkanı ve Sandık Kurulu Üyeleri tarafından imzalanıp Sandık Kurulu mührü ile mühürleniyor. İmzasız ve mühürsüz tutanaklar geçersiz sayılıyor. Sandık sonuçları ıslak imzalı tutanak şeklinde tutulup ıslak imzalı oy tutanağı olarak adlandırılıyor.
Sandıklar tutanağa bağlandığında parti ve bağımsız platformların temsilcileri o tutanakların bir kopyasını alıp kendi sistemlerine yüklüyor ve vatandaşlar bu sistem üzerinden hangi sandıkta hangi partinin ne kadar oy aldığını görebiliyor.
YSK verileri nasıl yükleniyor?
Sandık sonu tutanakların düzenlenmesinden sonra ilçe ve il birleştirme tutanakları siyasi parti temsilcilerinin huzurunda düzenleniyor ve eş zamanlı olarak siyasi partiler ile paylaşılıyor.
İlk tur kesin seçim sonuçları 19 Mayıs'ta açıklandı. Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) Seçim Bilişim Sistemi (SEÇSİS) seçim sonuçları kesinleşinceye dek vatandaşların kullanımına kapalı. Seçim sonuçlarının kesinleşmesinden sonra tüm sandık sonuçlarına ve ıslak imza tutanaklarına YSK'nın internet adresinden erişilebilecek.
Ancak SEÇSİS'e girilen bu veriler, Siyasi Parti Portalı (SİPPORT) üzerinden seçime katılan siyasi partilerle eş zamanlı olarak paylaşılıyor. Verilerin SEÇSİS'e girilmesi ve birleştirilmesi de ilçe seçim kurullarında siyasi parti temsilcileri huzurunda gerçekleşiyor.
İtiraz süreci nasıl işleyecek?
Sandık kurullarının yapmış olduğu işlemlere karşı ilçe ve il seçim kurullarına yapılacak itiraz ve şikayet süreleri seçim kanununda ve YSK tarafından açıklanan seçim takviminde belirtiliyor. Seçim takvimine göre, sandık kurullarının kararları ve tutanaklarına karşı sırasıyla ilçe seçim, il seçim ve en son da YSK'ya itiraz hakkı bulunuyor.
Cumhurbaşkanı seçimi geçici sonuçları 29 Mayıs Pazartesi günü ilan edilecek. Sandık kurullarının kararları ve tutanaklarına karşı Pazartesi günü saat 17.00'ye kadar ilçe seçim kurullarına itiraz edilebilecek. Yapılan itirazlar ilçe seçim kurullarınca en geç saat 23.59'a kadar karara bağlanacak.
İlçe seçim kurulu kararları ile birleştirme tutanaklarına karşı da il seçim kurullarına itiraz hakkı bulunuyor. İtiraz hakkı 30 Mayıs saat 17.00'ye kadar geçerli. İtirazların kurul tarafından gün sonuna dek karara bağlanması gerekiyor.
İl seçim kurulu kararları ve il birleştirme tutanaklarına karşı YSK'ya yapılacak itiraz süresi ise 31 Mayıs Çarşamba günü saat 17.00'de sona eriyor. YSK, 1 Haziran'da itirazları görüşüp karara bağlayacak. Kurum, kesin seçim sonuçlarını Resmi Gazete ile radyo ve televizyonda ilan edilmek üzere ilgili mercilere gönderecek.