Sekiz soruda başkanlık sistemi

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile anlaşan Adalet ve Kalkınma Partisi, başkanlık sisteminin getirilmesini öngören anayasa değişikliğini önümüzdeki hafta meclise resmen sunacak. Teklifin TBMM'den geçebilmesi için en az 330 milletvekilinin onayı gerekiyor. Ancak MHP’de ve aynı zamanda AKP içinde de başkanlığa karşı olan isimlerin olması nedeniyle anayasa değişikliği paketinin meclise takılma olasılığından da söz ediliyo. Halk desteğine güvenen AKP bu nedenle yaz başında yeni sistemi referanduma götürmeyi planlıyor. Peki meclise sunulacak teklifin içinde ne var? Türkiye’de siyaset önümüzdeki yıllarda nasıl şekillenecek?

1.  Anayasa değişikliğinde nasıl bir başkanlık sistemi öngörülüyor?

AKP ile MHP'nin prensipte anlaştıkları anayasa değişikliği metni, “Partili bir cumhurbaşkanlığı” sistemi öngörüyor. Başbakan Binali Yıldırım da yeni sistemi “Bu değişiklikte cumhurbaşkanının, eğer seçilirse partisiyle ilişiği devam edecek. Yapılan en önemli değişiklik budur” diye açıkladı. Sistem, tek meclis ve üniter yapı üzerine kurulu. Partisiyle ilişkisini sürdürmeye devam edecek olan cumhurbaşkanı beşer yıllığına iki kez seçilebilecek. Hazırlanan teklifte yeni bir değişiklik yapılmazsa başkanlık sisteminde hükümetin başı da cumhurbaşkanı olacak. Cumhurbaşkanı başbakanın da görevlerini üstlenecek, başbakan olmayacak. Başkanlık sisteminde iki ayrı seçim de öngörülüyor. Yasama için ayrı bir seçim, yürütme için yani hükümet için ayrı bir seçim öngörülüyor. Ve böylece başkanlık sisteminin çifte meşruiyete sahip olacağı savunuluyor.

2.  Başkanlık seçimi ne zaman yapılacak?

2014’te cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan’ın görev süresi 2019’da doluyor. Yeni sistemi 2019’da uygulamaktan yana olan AKP, 2019’a kadar bir geçiş dönemi planlıyor. AKP, yeni sistemdeki seçimleri 2019 yılında yapmayı istiyor.

3.  İdam cezası pakette yer alacak mı?

Anayasa değişikliği paketinde idam cezası bulunmuyor. AKP, idam cezasıyla ilgili teklifini ayrı bir metin halinde MHP’ye önermeyi planlıyor. İdam cezasının geri getirilmesini isteyen MHP lideri Devlet Bahçeli, bu teklifin de vakit geçirilmeden meclisin gündemine getirilmesini istiyor.

4.  Anayasa değişikliği TBMM’de nasıl gerçekleşecek?

Anayasa’nın 175. maddesine göre hareket edilecek. Buna göre  AKP anayasa değişikliği metnini bir teklif halinde meclise sunacak. Teklifin kabul edilmesi için yapılan gizli oylamada 330 vekilin ‘evet’ demesi gerekiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından da onaylanması beklenen paketin daha sonra halkoyuna sunulması da bekleniyor. Anayasa değişikliği kanunu, referandumdan da geçerse yürürlüğe girecek.

5.  Referandum için 330 oy çıkacak mı?

Başbakan Binali Yıldırım ile MHP lideri Devlet Bahçeli’nin uzlaşmaya varması, referandum için 330 oyun bulunabileceğine işaret ediyor. Mecliste AKP’nin 317, MHP’nin 39 sandalyesi var. Meclis başkanı oy kulanamadığından AKP’nin 330’a ulaşmak için 14 milletvekilinin daha oyunu alması gerekecek. MHP’nin muhalif vekilleri anayasa değişikliği için ‘hayır’ oyu kullanacaklarını açıklamış olsa da, MHP genelinden AKP’ye desteğin çıkacağına kesin gözüyle bakılıyor. Bu noktada AKP’den teklife ‘hayır’ oyu çıkıp çıkmayacağı soruluyor. Ana muhalefet partisi CHP, AKP’den çıkacak ‘hayır’larla birlikte 330’a ulaşılamayacağını savunuyor.

6.  Referandum ne zaman yapılacak?

AKP hükümeti referandumu Nisan 2017'da yapabileceğini söylüyor. O tarihe kadar Türkiye’de OHAL ‘in sürüp sürmeyeceğine ilişkin tartışmalar referandumu çetrefilli hale getiriyor. AKP, referandumdan önce OHAL’i kaldırmak isterken, Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye’de OHAL’in ‘gerektiği kadar uzatılacağını’ söylüyor ve OHAL koşullarında referandum yapılırsa da bunun doğal karşılanmasını istiyor.

7.  CHP ve HDP ne yapacak?

Başkanlık sistemine karşı olana ana muhalefet partisi CHP, “Türkiye’yi böldürmeyeceğiz” mitingleriyle halka başkanlık sisteminin Türkiye için uygun olmadığını anlatmaya başlayacak. “Seni başkan yaptırmayacağız” çıkışı ile Erdoğan’ın başkanlık arayışına başından beri karşı çıkan HDP de başkanlık sisteminin Türkiye’de ‘tek adam rejimi’ni kuvvetlendireceği endişesini yaşıyor.

 8. Türkiye’yi nasıl bir gelecek bekliyor?

Parlamenter sistemin tıkandığını ve çözüm üretemediğini savunan hükümet partisi AKP, başkanlık sistemine geçildiğinde sorunların daha kısa sürede çözüleceğini ve siyasi krizlerin biteceğini savunuyor.  Öngörülen başkanlık sisteminin sadece Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın otoritesini güçlendireceği şeklindeki teze hukukçular da katılıyor. Türkiye’nin gelecekteki siyasetinde Erdoğan’la birlikte vücut bulan “tek adam” modelinin daha da güçleneceği ve bunun da demokratik sisteme zarar vereceği endişesi hakim. 

© Deutsche Welle Türkçe

Hilal Köylü / Ankara