Suriyeli mülteci de eczacı da mağdur

Suriye savaşından sonra Türkiye'ye göç etmek zorunda kalan Suriyeli mülteci sayısı gün geçtikçe artarken, Türkiye'de mültecilerin baş etmesi gereken sorun sayısı da bir o kadar artıyor. Bunlardan biri de temel insan hakkı olan ilaç temin etmede yaşanılan sorunlar.

İnternette hızla yayılan yanlış bilgilerin aksine Suriyeli mültecilerin eczanelerden ilaç temin edebilmesinin önünde bazı engeller bulunuyor. Bu engellerin başında, mültecilerin eczanelerden aldıkları ilaç paralarını daha sonra eczanelere ödemekle yükümlü olan Afet ve Acil Durum Yönetimi'nin (AFAD) bu ödemeleri yapmaması ya da geç yapması gösteriliyor.

2018 itibarıyla ise ödemeler Göç İdaresi tarafından sağlanıyor. 2015 ve 2016 yıllarında belirli dönemlerde eczacıların "Suriyelilere ilaç satmayacağız" söylemlerinin arkasında AFAD'tan alamadıkları ilaç parası ödemeleri yatıyor. Devletin Suriyeli mültecilerin haklarına ulaşmalarını düzenleyen sistemleri işletememesinin faturası ise eczacılar ile birlikte Suriyeli mültecilere çıkıyor.

Eczane camlarında "Suriyelilere ilaç verilir" yazısı

Göç İdaresi tarafından yapılması gereken ödemelerin sürelerinin ayları geçmesi nedeniyle bazı eczacılar Suriyeli mültecilere ilaç satmak istemiyor. Suriyeli mültecilere ödemeler nedeniyle ilaç satmayan eczanelerin aksine bazı eczaneler ise camlarına "Suriyelilere ilaç verilir" yazısı asarak, mültecilerin ilaç almadaki tedirginliklerini ortadan kaldırmayı amaçlıyor.

İstanbul'un Küçükçekmece ilçesi Kanarya Mahallesi'nde bulunan bazı eczaneler bunun bir örneği. Kanarya mahallesi Kürt nüfusun yoğunlukta olduğu bir mahalle. Suriye savaşı sonrası İstanbul’a gelen Suriyeli mültecilerin de çoğunlukla yaşamayı tercih ettiği bir yer.

Bu mahallede camına "Suriyelilere ilaç verilir" yazısı asan bir eczaneye giriyor ve camdaki yazıyı soruyoruz. DW Türkçe'ye ismini vermek istemeyen eczacı, Suriyeli mültecilerin ilaç alamadıklarını ve bazı eczanelerin özellikle ilaç satmak istemediklerini söylüyor. "Her ne olursa olsun bu insanlık değil" diyen eczacı, o sırada eczanede bulunan Suriyeli mülteci müşterisini göstererek, "Bu insanlar ilaçsız mı kalsın şimdi?" diye soruyor. Eczacı, "Biz bu cama bu yazıyı astık ki bu insanlar en azından buradan ilaç alabileceklerini bilsinler. Yoksa mağdur oluyorlar" diye ekliyor.

"Sağlık bizim de hakkımız değil mi?"

O sırada eczanede bulunan Suriyeli mülteci kadın, 2 yaşlarındaki çocuğuyla ilaç almaya gelmiş. Eczacı ile olan konuşmamın üzerine o da, "Burayaya gelmeyi biz seçmedik, mecbur kaldık. Ben ister miydim ki ülkemi bırakayım, akrabalarımı bırakayım da buraya geleyim. Ama oldu işte geldik biz de buraya. Ama burada çok zorluklar yaşıyoruz. Çoğu eczane bize ilaç vermek istemiyor. Ben ne yapayım peki? Sağlık bizim de hakkımız değil mi? İlerde buradaki insanların da bizim gibi bir duruma düşmeyeceği belli mi?" diyor.

"Eczanelerin ödemeleri aylar sonra yapılıyor"

Tüm Eczacı İşverenleri Sendikası Başkanı Nurten Saydan, AFAD'dan sonra artık Göç İdaresi kanalıyla eczacılara ödeme yapıldığını hatırlatarak, "Hala eczanelerin ilaç vermesi ile ilgili bir sözleşme ya da protokol mevcut değil" diyerek, eczanelerin ödemelerini ancak aylar sonra alabildiklerine dikkat çekiyor.

Saydan, bazı eczanelerin Suriyeli mültecilere ilaç satmamasına yönelik de "Türkiye'de 25 bine yakın eczane var ve sadece 4 bini Suriyeli reçetesi yapıyor. Bunun için de Başbakanlık şöyle söyledi: 'SGK sözleşmesi olan eczaneler arzu ederlerse Suriye reçetesi verebilecekler.' O yüzden bu artık isteğe bağlı bir şey. Bazı bölgeler oluyor hiç talep olmuyor ama Suriyelilerin çok olduğu bölgelerde talep çok fazla oluyor."

"1 Kasım'dan itibaren sadece elektronik reçeteyi ödeyecek"

Saydan, son olarak kendilerine iletilen yeni bir gelişmeyi de hatırlatarak, 1 Kasım'dan itibaren sürecin daha da zorlaşacağını belirtiyor. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 1 Kasım'dan itibaren sadece elektronik reçeteyi ödemeye başlayacak. Artık kağıt reçete ödenmeyecek.

Saydan, "Bazen hekimlerimiz fiziki nedenlerden ötürü e-reçete yazamayabiliyorlar. Mesela Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tamamen e-reçeteye geçemedi. Göç İdaresi nasıl geçecek? 1 Kasım'dan itibaren eczacı kağıt reçete ile gelen Suriyeliye ‘Ben veremiyorum, sen ücretli al' diyecek o zaman. Bu bir sıkıntı. 1 Kasım'dan itibaren ödeme sıkıntısının yanına bir de e-reçete sıkıntısı eklenecek" eleştirisini yapıyor.

Mülteciler Derneği'nin paylaştığı verilere göre, 10 Ekim 2019 itibarıyla Türkiye'de bulunan Suriyeli mülteci sayısı 3 milyon 674 bin 588 kişi. Bu sayı İstanbul özelinde ise 549 bin 477 olarak kayıtlara geçiyor.

Eda Narin

© Deutsche Welle Türkçe