Türk yargı sistemine Avrupa’dan kötü not

Avrupa Konseyi’ne bağlı Avrupa Adaletin Etkinliği Komisyonu (CEPEJ) tarafından bugün yayımlanan Avrupa Yargı Sistemleri raporuna göre, Türkiye’de yargı sistemine kişi başına sadece 18,2 Euro harcanıyor. 2016 istatistiklerine dayalı rapora göre Türkiye bu meblağ ile 58,1 Euro olan Avrupa ortalaması ve 52,7 Euro olan Avrupa ortanca değerinin çok altında kalıyor. CEPEJ’in 2014 verilerine dayalı bir önceki raporunda Türkiye’nin kişi başına yargı sistemine ayırdığı bütçe 20,9 Euro olarak açıklanmıştı.

Avrupa genelinde yargı sistemine kişi başına en fazla payı 214,8 Euro ile İsviçre ayırıyor. Lüksemburg (157,3 Euro), Almanya (121,9 Euro), Hollanda (119,2 Euro), İsveç (118,6 Euro) kamu bütçesinden yargı sistemine kişi başına en fazla pay tahsis eden diğer ülkeler.

Yargı sistemine kişi başına en az bütçe ayıran Avrupa Konseyi ülkeleri ise sırasıyla Azerbaycan (7,8 Euro), Ukrayna (8,1 Euro), Moldova (8,3 Euro), Ermenistan (8,4 Euro) ve Gürcistan (9,7 Euro).

Vergi ve harçlar

Türkiye, Avrupa yargı sisteminde mahkeme vergileri ve harçlarından elde edilen gelirlerde ön sıralarda yer alıyor. Almanya 4 milyar 336 milyon 886 bin 963 Euro ile bu alanda lider konumunda. Almanya’yı Avusturya (1 milyar 99 milyon 812 bin Euro) ve Türkiye (903 milyon 13 bin 742 Euro) izliyor. Bu alanda Avrupa ortalaması 242 milyon 162 bin 273 Euro, Avrupa ortanca değeri ise sadece 38 milyon 298 bin 124 Euro düzeyinde.

Türkiye, yargılama giderlerinin ve harçlarının yargı sistemi bütçesi içerisindeki payı bakımından Avrupa genelinde Avusturya’nın (yüzde 117) ardından yüzde 62’lik oranla ikinci sırada bulunuyor. Bu oran bir önceki raporda Türkiye için yüzde 51 olarak belirtilmişti. Avrupa’da sadece Fransa, Lüksemburg ve İspanya’da yargılama gideri ve harç alınmıyor.

Profesyonel hâkimler

Türkiye hâkim, savcı ve avukat sayısı bakımından Avrupa ortalamasının alt sıralarında konumlanıyor. CEPEJ raporuna göre Türkiye’de 100 bin kişiye sadece 14 (profesyonel) hâkim düşüyor. Bu alanda Avrupa ortalaması 22, Avrupa ortanca değeri ise 18. Monaco 100 bin kişiye 99 hâkimle en üst sırada yer alırken, İrlanda ve Birleşik Krallık sadece 3 hâkimle listenin en altında yer alıyor. Fakat bu iki ülkede çok sayıda profesyonel olmayan hâkim görev yapıyor.

Ortalama olarak Avrupa'daki profesyonel hâkimlerin yüzde 47’si erkek, yüzde 53’ü kadın. Türkiye’de ise yüzde 58’si erkek, yüzde 42’si kadın olarak gösteriliyor. 

Hâkim maaşları

Avrupa'da bir hâkim kariyer başında yılda ortalama brüt 50 bin 529 Euro (ortanca değer 34 bin 538 Euro) kazanıyor.  Bu meblağ yüksek mahkemede 96 bin 102 Euro civarında. Türkiye’de ise kariyer başında 24 bin 103 Euro, yüksek mahkeme düzeyinde 44 bin 241 Euro olarak gösteriliyor. Avrupa’da kariyer başlangıcında hâkimler en çok İskoçya’da (155 bin 547 Euro) kazanıyor. En az kazanan hâkimler ise Ukrayna (7 bin 318 Euro) ve Moldova'da (7 bin 648 Euro).

Türkiye, savcı sayısında da Avrupa ortalamasının gerisinde. Avrupa Konseyi ülkelerinde 100 bin kişiye ortalama 12 savcı düşerken, Türkiye’de bu sayı 6’yı geçmiyor. Savcı oranları Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Moldova veya Baltık ülkeleri gibi eski Doğu Bloku  devletlerinde ortalamanın üstünde. Batı Avrupa ülkelerinde ise ortalamanın çok altında.

Avrupa genelinde savcıların kariyer başında ortalama yıllık brüt maaşı 35 bin 483 Euro. Bu meblağ en yüksek mahkeme düzeyinde 71 bin 717 Euro seviyesine çıkıyor. Türkiye’de ise kariyer başlangıcında 24 bin 103, en yüksek mahkeme düzeyinde 44 bin 241 Euro.

Kayhan Karaca / Strasbourg

© Deutsche Welle Türkçe