"Devlet desteği gelmezse baharı görmemiz zor"

"Sadece tiyatro yapmak için yaşıyorum. Tiyatro oyunculuğu yaparak para kazanıyordum. Hayatımı böyle idame ettirebiliyordum, bence çok şanslıydım. Pandemide İzmir'deki ailemin yanına döndüm."

Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuarı Tiyatro Bölümü mezunu Zeynep Güngörenler, pandemi nedeniyle İstanbul'daki evini kapatmak zorunda kalan bir tiyatro oyuncusu. Salgın öncesi üç oyunda oynayan Güngörenler, İzmir'de arkadaşlarıyla beraber belediyelere çocuk oyunu satmayı başarmış. "O zaman bu bize bir umut oldu. Dağ köylerine çocuklara oyun götürdük" diyor. Ancak bir süre sonra vakaları artmasıyla belediyeler de oyun almayı durdurmuş. Genç oyunca, şu an bir şey yapamıyor. "Ne olacağını bilmiyoruz. Eninde sonunda İstanbul'a döneceğim ama bu bize iyi bir ders vermiş oldu. Ne kadar değersiz olduğumuzu bir kez daha yüzümüze vurmuş oldu" diye sitem ediyor.

"Uğradığımız zararın muhatabı yok"

Sahne sanatları, pandeminin en sert vurduğu alanlardan biri oldu. Mart ayında kapanan sahneler, 1 Temmuz'da açıldı. Fakat yeni dönemde seyirciler azaldı, ödemeler birikti. 11 Eylül'de salgın kapsamında alınan önlemler arasında açık alanda yapılması yasaklanan etkinliklere tiyatro etkinlikleri de dahil edildi fakat bu yasak tepkiler üzerine kaldırıldı. Ancak dört gün süren kısa süreli yasağa denk gelen oyunlarını iptal etmek zorunda kalan tiyatrolar, bu durum nedeniyle bir kez daha mağdur oldu. İstanbul Kadıköy'de bulunan Moda Sahnesi'nin kurucularından Kemal Aydoğan, "Yasak kararı alındı, sahneler toplandı. İptal edildi işler, sonra serbest bırakıldı. Bu arada doğan bir zarar oldu. Oynayamadığımız için gelir elde edemedik. Fakat bunun muhatabı yok. Zararı kimden talep edeceğiz" diye soruyor. Aydoğan, bağımsız tiyatroların maddi olarak çok zor durumda olduğunu belirterek, "Kiramızı nasıl ödeyeceğiz? Sigortayı, vergiyi nasıl ödeyeceğiz? Çalışanlarımız nasıl para kazanacak? Biz nasıl para kazanacağız" diyor.

Tiyatroların en önemli sorunlarından biri, yaşanan sorunlara karşı muhatap bulamamak. Özel tiyatrolar mayıs ayından bu yana vergi, borç, kira ve faturalarla ilgili düzenleme yapılmasını ve devlet desteği verilmesini talep ediyor. Ancak bu taleplerini henüz karşılık görmüş değil. Tiyatro yönetmeni Kemal Aydoğan, "Vergi ve sigorta borcu olanlara da devlet desteği verilmesini istemiştik. Bakanlık olumlu bakmıştı fakat temmuz gelince yani dosyaların kabul zamanı geldiğinde vergi ve sigorta borcu olan tiyatroların dosyalarını kabul etmediler" diye konuşuyor. Moda Sahnesi, salgın günlerini atlatabilmek için sanatçı ve oyuncular tarafından imzalanmış afiş koleksiyonunu satışa çıkardı.

"Bakanlığı beraber çözüm üretmeye davet ediyoruz"

Tiyatroların varlığını devam ettirebilmesi için acil adımlar atılması gerektiğini dile getirenlerden biri de, Tiyatro Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Iraz Yöntem. Sahne sanatları alanındaki tüm çalışanların ekonomik ve sosyal haklarının gözetilerek planlama yapılması gerektiğini söyleyen Yöntem, özel acil yardım fonu oluşturulması, sahne sanatlarının ayakta kalması için gereken maddi koşulların oluşturulması ve sahnelerin seyirciyle buluşabilmesi için salonlarda bir standart oluşturulması gerektiğini vurguluyor. Sahnesi olan tiyatrolar için sürecin çok daha ağır sürdüğünü ifade ederek, "Çünkü kiralarını, faturalarını ödemek zorundalar. Mesleğimizin ve alanımızın mevcut mevzuat gereği ‘ticari' statüsü nedeniyle zaten üzerimizde korkunç bir vergi yükü var. Birçok tiyatro bu konuda yapılandırmalara gitmişti. Vergi ve prim ödemeleri ertelenmişti ama bugün o ödemelerin yapılacağı gün geldi ve hangi parayla ödeme yapılacağı belirsizliğini koruyor" diyor. Sürecin uzaması halinde sanat kurumlarının ayakta kalabilmesinin mucize olacağını söyleyen Yöntem, "Sahne sanatlarının çöküşüne engel olmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı başta olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarını sorumlu davranmaya ve beraber çözüm üretmeye davet ediyoruz" diyor.

"İki bin biletin 200'ü satıldı"

İstanbul'da bulunan tiyatrolardan TOY İstanbul, maddi zorluklar nedeniyle kapanmak zorunda kaldı. Tiyatro yönetimi yaptığı kamuoyu duyurusunda, "Kasım 2016'dan beri devam eden serüvenimiz sona eriyor. Pandemi süreci ile oluşan şartlar nedeniyle kapılarını kapıyor" dedi. Tiyatrocular, salgın süresince kapanmak zorunda kalacak tiyatro sayısının artacağından endişe duyuyor. "Salonu olan tiyatroların yaşamlarını sürdürmesi, hayatta kalması çok zorlaştı. Eğer bu süreç böyle giderse ve devletten destek gelmez ise hiçbir tiyatro bahar aylarını göremez sanıyorum" diyen Kemal Aydoğan, satışa çıkardıkları 2 bin biletten 200'ünü satabildiklerini söylüyor. Moda Sahnesi, kapalı gişe oynayan oyunlarıyla biliniyor.

"Oyun oynayamamayı kabul etmek zor"

Ancak sorunlar sadece maddi de değil… Oyuncular, severek icra ettikleri mesleklerini salgından sonra sahneleyecek yer bulamama konusunda da tedirgin. "Para için yapmıyoruz bu işi ama para kazanmamız gerekiyor" diyen Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tiyatro Bölümü mezunu Can Deniz Erzaim, durumun manevi yönüne de dikkati çekiyor. "Bu kadar muazzam, bu büyülü olan bu sanat dalını terk etmemeliyiz hiçbir şekilde. Biz aç kalabiliriz, sıkıntı yok ama bir şekilde önümüzün birazcık açılması gerekiyor. Açlığı kabul edebiliriz ama oyun oynayamamayı, derdimizi anlatamamayı kabul etmek biraz zor" diyor.

Burcu Karakaş

©Deutsche Welle Türkçe